پایگاه اطلاعاتی آموزش‌ عالی الکترونیکی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

شیوا رضایی، کارشناس سازمان اسناد و کتابخانه ملی مرکز فارس و دبیر انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران، شاخه منطقه جنوب کشور

وزارت عتف، یادگیری الکترونیکی و بحران کوید19:

یادگیری الکترونیکی، یک روش نوین یاددهی- یادگیری است که بر بسترهای فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) ارائه می‌گردد. مهم‌ترین ویژگی نظام‌های یادگیری الکترونیکی "انعطاف‌پذیری" و "تمرکز بر یادگیرنده به جای تمرکز بر درس" در فرایند یاددهی- یادگیری است. در این سیستم، یادگیری در یک فرآیند متعامل با محوریت دانشجویان اتفاق می افتد و سایر عوامل و مؤلفه‌های آموزشی همچون اساتید، دستیاران، محتوا و منابع و سایر ابزارهای چندرسانه‌ای و الکترونیکی به عنوان راهنما و تسهیل گر ایفای نقش می‌نمایند.

بی‌تردید وضعیت آموزش عالی در همه دنیا پس از کرونا با گذشته متفاوت خواهد بود و یکی از تحولات کلیدی که در شرایط شیوع کوید 19 رخ می‌دهد، موضوع آموزش‌های الکترونیکی است. از همین رو لازم است این موضوع با اهمیت در دستور کار دولت ها باشد و به تقویت تاب‌آوری نظام آموزش عالی در بحران‌های احتمالی آتی توجه شود

با توجه به شیوع ویروس کرونا ، بسیاری از دانشگاه های کشور برای جلوگیری از افت تحصیلی دانشجویان بر آموزش از راه دور و الکترونیکی در ایام تعطیلی واحد های دانشگاهی ، تاکید و پافشاری بسیاری داشته­اند . هر یک از دانشگاه­ها با راه اندازی سایت و سامانه های اختصاصی ، تلاش به تسهیل و یکپارچه سازی دسترسی داوطلبان به آموزش­های برخط را داشته­اند .

با افزابش روز افزون سامانه­های مورد استفاده دانشگاه­ها و هم چنین مشکلات موجود در برخی از این سامانه­ها وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری در راستای یکپارچه­سازی این سامانه­ها تدابیری را اندیشیده است.در این راستا، در ابتدا جلسات مشاوره­ای متعددی توسط معاونت آموزشی وزارت عتف و همفکری در رابطه با چگونگی پیشبرد امور صورت گرفت. با تشخیص لزوم استفاده از ظرفیت دوره های الکترونیکی و تجارب مرتبط، ایده ایجاد پایگاه اطلاعاتی تخصصی آموزشهای الکترونیکی در راستای همفکری برای استفاده از بسترهای آموزش الکترونیکی موجود در کشور برای جلوگیری از وقفه جدی در فعالیت دانشجویان، شکل گرفت.

همه تلاش معاونت آموزشی وزارت عتف، این بوده است که به جای برخورد منفعل با بحران بوجود آمده، با انتخاب راهبرد تبدیل تهدید کرونایی به فرصت و روی­آوری به روش­های نوین آموزشی بتواند ضمن به حداقل رساندن آسیب‌های ناشی از توقف آموزش حضوری و جبران کاستی‌های پدیدآمده در فعالیت آموزشی، دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی از مزایای آموزش الکترونیکی بهره‌مند شوند و توان و آمادگی خود را در صورت تداوم مشکل ایجاد شده و در برخورد با شرایط مشابه افزایش دهند.

تحقق این ایده، به کارگروه تخصصی آموزش عالی الکترونیکی وزارت عتف به عنوان محوریت همکاری و تعامل بین دانشگاه­ها تعیین و به طور مشخص نماینده­ای جهت پیگیری و مذاکره با دانشگاه‌های مختلف تعیین گردید.

کارگروه تخصصی آموزش عالی الکترونیکی وزارت عتف

طبق آنچه در « شیوه نامه تشکیل و فعالیت کارگروه تخصصی آموزش عالی الکترونیکی» آمده است این کارگروه در اجرای آیین­نامه تشکیل و فعالیت شورای گسترش و برنامه­ریزی آموزش عالی و تشکیل کمیسیون برنامه­ریزی آموزش عالی به عنوان یکی از کمیسیون­های شورا، تشکیل شده تا به امور مربوط به مطالعه و تصمیم­سازی درباره سیاست­ها و برنامه­های کلان توسعه آموزش­های الکترونیکی، مقررات مرتبط با توسعه آموزش­های الکترونیکی، پیشنهاد ضوابط و شرایط گسترش رشته و دوره­های تحصیلی، و ارزیابی برنامه­ها و فعالیت­های مرتبط با آموزش­های الکترونیکی در دانشگاه­ها و مؤسسات آموزش عالی کشور برای ارائه و طرح و تصویب در کمیسیون «برنامه­ریزی آموزشی» و شورای گسترش و برنامه­ریزی آموزش عالی، بپردازد. از جمله عملکردهای این کارگروه، تهیه و جمع­بندی نظرات مختلف و ارائه آن به مسئولین ذی­ربط در وزارت علوم در باره مشکلات احتمالی در پیش روی اجرای گسترده آموزش الکترونیکی در کشور، بواسطه شیوع بیماری کرونا، است. همچنین وظایف و زمینه­های فعالیت آن عبارتند از:

-        مطالعه و تصمیم­سازی درباره سیاست­ها و برنامه­های کلان توسعه آموزش عالی الکترونیکی

-        کمک به تنظیم مقررات و آیین نامه­های مرتبط با توسعه آموزش عالی الکترونیکی

-        پیشنهاد ضوابط برای گسترش رشته­ها و دوره­های تحصیلی آموزش عالی الکترونیکی

-        ارزیابی برنامه­ها و فعالیت­های آموزشی موسسات آموزش عالی الکترونیکی

-        ارائه کمک و مشورت به موسسات جهت راه اندازی دوره­های آموزش الکترونیکی

از جمله اقدامات اولیه که پس از تشخیص شرایط بحران، توسط کارگروه تخصصی و با همکاری وزارت عتف و دانشگاههای مختلف انجام گرفت به قرار زیر است:

-        معرفی نمایندگانی از سوی وزارت عتف جهت راهنمایی و مشاوره و هدایت دانشگاه­های با امکانات کمتر در راستای استفاده از بسترهای آموزشهای الکترونیکی برای ارائه دروس دانشگاهی و بهره­مندی دانشجویان؛

-        به کارگیری روشهای متنوع خدمات به صورت همزمان برای سرعت بخشیدن به امور توسط دانشگاههای مختلف از جمله: ارائه دروس الکترونیکی مهیا شده قبلی و قرار دادن آن در اختیار سایر دانشجویان دوره‌های حضوری، برگزاری کلاس­های زنده از راه دور ( کلاس­های برخط) و ضبط کلاس­ها توسط اساتید و در اختیار گذاشتن آن خارج از وقت و بدون محدودیت زمانی برای دانشجویان و نیز معرفی راه‌های تعامل استاد و دانشجو.

نکته دیگر، رایزنی با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در راستای برنامه­ریزی برای کاهش هزینه­های ترافیک ارتباطات دانشجویان و دانشگاهیان برای بهره‌مندی بهتر از این دوره­ها می باشد. بر اساس آن با تقاضای وزارت ارتباطات و با محوریت کمیته یادگیری الکترونیکی وزارت عتف و حوزه معاونت آموزشی وزارت عتف، اطلاعات سرور­ها و مشخصات فنی آدرس­های ارائه­دهنده خدمات برای بسیاری از دانشگاههای کشور جمع­آوری و در اختیار وزارت ارتباطات قرار گرفت تا بتوانند با کاهش هزینه­ها کمک بزرگی به دانشجویان و دانشگاهیان برای ادامه فعالیت­ها نمایند.

راه­اندازی پایگاه اطلاعاتی آموزش‌ عالی الکترونیکی

تلاش، همت و همراهی ارزشمند دانشگاهها و موسسات آموزش عالی، تأمین زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، برگزاری کارگاه‌های آموزشی با سرعت و قوت، ایجاد انعطاف در مقررات و قوانین آموزشی و صدور بخشنامه‌های تسهیل‌گر از سوی معاونت آموزشی وزارت علوم، موجب گردید تا ضرورت تجمیع و مستندسازی این فعالیت‌ها در وزارت عتف تشخیص داده شود. این امر در نهایت منجر به راه‌اندازی پایگاه تخصصی آموزش‌ عالی الکترونیکی گردید تا از طریق آن، همه تجارب و دستاوردها در پایگاهی متمرکز در اختیار علاقه­مندان و مخاطبان قرار گیرد و سایر مراکز آموزشی نیز بتوانند از آنها بهره بگیرند. بدین ترتیب پایگاه اطلاعاتی آموزش‌ عالی الکترونیکی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با هدف گردآوری و تجمیع داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز فعالان دانشگاهی کشور در حوزه آموزش‌های الکترونیکی در تاریخ 27 فروردین ماه ۱۳۹۹ به طور رسمی آغاز به کار کرد و در صفحه نخست وبگاه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دسترس مخاطبان قرار دارد. همچنین این پایگاه با نشانی مستقیم http://elearning.msrt.ir نیز در دسترس است.

این پایگاه اطلاعاتی که با هدایت معاونت آموزشی وزارت علوم و با همت کارگروه تخصصی آموزش‌های عالی الکترونیکی ایجاد شده است، می‌تواند به عنوان راهنمای عمل همه فعالان دانشگاهی از جمله معاونان و مدیران آموزشی، استادان و دانشجویان قرار گیرد و به‌عنوان بانک جامع دستورالعمل‌ها، مقررات، توصیه‌ها و آموزش‌های مرتبط، محل رجوع مخاطبان باشد.

 
بانک‌های اطلاعاتی متعددی از جمله «معرفی کارگروه تخصصی آموزش‌های عالی الکترونیکی»، «توصیه‌های مهم در حوزه آموزش­های الکترونیکی»، «قوانین و مقررات در آموزش‌های الکترونیکی»، «اخبار و رویدادها»، « گزیده اخبار مرتبط دانشگاهها»، «کارگاه‌های آموزشی»، «دستورالعمل‌های ابلاغی» «پرسش و پاسخ‌های متداول» و «گزارش اقدامات دانشگاهها» و « گزارش عملکرد کارگروه» در این وبگاه در دسترس مخاطبان قرار دارد. علاوه بر این، اطلاعات دانشگاه­هایی اعم از دانشگاه­های سراسری ، غیرانتفاعی ، مجازی و ... در بخشی به نام «موسسات آموزش عالی» در اینسامانه قابل رویت است.
همچنین کوشش شده است این وبگاه در حالتی تعاملی بتواند پاسخگوی نیازهای کاربران دانشگاهی در حوزه تسهیل، تسریع و فراگیری­ آموزش‌های الکترونیکی در آموزش عالی باشد.
لازم است همه دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی کشور با در اختیار گذاردن تجربه‌ها و توانمندی‌های خود در حوزه آموزش الکترونیکی به غنی­تر شدن این پایگاه اطلاعاتی کمک کنند چرا که به روزرسانی دائمی، تکمیل بانک‌های اطلاعاتی و توجه به مقوله ترویج و آموزش در تاثیرگذاری این پایگاه دارای اهمیت است.

منابع:

-        پایگاه اطلاعاتی آموزش عالی الکترونیکی. کارگروه تخصصی آموزش عالی الکترونیکی. بازیابی 7 آذر 1399، از http://elearning.msrt.ir

-        رسانه خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا)،( 27/1/1399). پایگاه تخصصی آموزش‌های الکترونیکی وزارت علوم افتتاح شد. بازیابی 5 آذر1399،ازhttps://www.irna.ir

-        وبگاه مشاوره تحصیلی هیوا. سامانه آموزش عالی الکترونیکی elearning.msrt.ir . بازیابی 5 آذر1399، ازhttps://www.heyvagroup.com/shownews/7113