فناوری‌های نوین و کتابخانه‌ها
مریم ترکمن، دانشجوی کارشناسی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شیراز
زهرا شاه نظرنژادخالصی، عضو هیات مدیره و مسئول روابط عمومی انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران - شاخه منطقه جنوب کشور
عصر حاضر که دوره پیشرفت سرسام‌آور فناوری بالاخص فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی است کمتر حرفه‌ای را می‌بینیم که فناوری رنگ تازه‌ای به آن نداده و یا تغییر و تحول در آن ایجاد نکرده باشد. علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی نیز همپای دیگر علوم نه تنها از این پیشرفت‌ها مصون نمانده است بلکه خود نیز به عنوان یکی از تجلی‌گاه‌های عمده فناوری‌های جدید ارتباطی و اطلاعاتی به حساب می‌آید. تغییرات سریع و همه جانبه، کتابخانه‌ها را در آستانه عصر جدیدی قرار داده است که با گذشته نه چندان دور، بسیار متفاوت است. هم اکنون پیشرفتهای قابل توجهی دیده می‌شود: فناوری‌های نو، فهرست‌های کتابخانه را از راهنماهای ساده منابع به سیستم های جامع اطلاعاتی تغییر داده‌اند، منابع اطلاعاتی به تدریج اهمیت بیشتری از گردآوری مجموعه های جدید پیدا کرده است و... . به راستی در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد؟ مسلما آینده با آنچه قبلا مرسوم بوده است، متفاوت خواهد بود؛ بنابراین، حرفه کتابداری باید دست به دگرگونی‌های اساسی و مشخصی بزند وگرنه کنار گذاشته خواهد شد و کتابداران در حالی که خدمات سنتی اطلاع‌رسانی را ارائه می‌دهند، باید به دنبال توسعه مجموعه‌ای از مهارت‌های جدید بوده و نقش‌ها و وظایف تازه‌ای را در خود پرورش دهند.
تاریخچه فناوری در کتابخانه‌ها
تاریخ استفاده از رایانه در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی را می‌توان به چند دوره نسبتا مشخصی تقسیم کرد. در دهه 1940 نخستین روش‌های نیمه ماشینی ذخیره و بازیابی اطلاعات با استفاده از نظام برگه‌ای مورد توجه قرار گرفت. این نظام در واقع پیش‌آمد نظام‌های رایانه‌ای دهه 1960 بود. دهه 1980 شاهد گسترش نظام‌های پیوسته چه از نظر تنوع و ایجاد نرم‌افزارهای آماده و تجهیزات چاپ و نمایش اطلاعات و چه از نظر نفوذ و کاربرد این نظام‌ها در کشورهای در حال رشد بود. دهه 1990 دهه رشد اینترنت به حساب می‌آید و کتابخانه‌ها نیز از این پدیده حاصل از فناوری‌های جدید در کارهای خود به خوبی استفاده کردند. این مسیر روز به روز در حال تحول و پیشرفت است و جهت آن به سوی افزایش توانایی‌های انسان در بدست‌آوردن دقیق اطلاعات می‌باشد.
زمینه‌های استفاده از فن‌آوری نوین درکتابخانه‌ها
به‌طورکلی آنچه موجب شده‌است که کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی از فن‌آوری نوین استفاده کنند عبارتند از: سرعت، حافظه، دقت بسیار زیاد در فراهم‌آوری، انباشت و بازیابی اطلاعات به مدد رایانه و صرفه جویی در نیروی انسانی، ایجاد ارزش افزوده، انعطاف‌پذیری در برابر نیازهای گوناگون، دسترسی یکپارچه به اطلاعات، امکان استفاده ارزان از اطلاعات سایر کتابخانه‌ها و... . کارکرد‌های فناوری اطلاعات در کتابخانه‌ها را می‌توان به دو گروه کلی دسته‌بندی کرد؛ فعالیت‌های اساسی و داخلی کتابخانه نظیر مجموعه‌سازی، فهرستنویسی، امانت و خدمات اطلاع رسانی مانند آگاهی‌رسانی جاری، اشاعه گزینشی اطلاعات، خدمات مرجع و... .
تاثیرات فناوری اطلاعات بر جنبه‌های مختلف فعالیت‌های کتابخانه
1. رده‌بندي خودکار منابع اطلاعاتي در محيط جديد: سازماندهي و مديريت منابع اينترنتي، همواره يکي از دغدغه‌هاي دانشمندان علوم رايانه و اطلاع‌رساني است. امروزه همين متخصصان به اين نتيجه رسيده‌اند که علم کتابداري در زمينة رويارويي با وضعيت آشفته اطلاعات مي‌تواند نقش برجسته‌اي ايفا کند. از آنجا که رده‌بندي، فعاليتي وقت‌گير و پرهزينه بوده و رده‌بندي منابع اينترنتي براي فهرست‌نويسان دشوار مي‌باشد، تحقيقات زيادي براي انجام رده‌بندي به صورت خودکار صورت گرفته است. کاربرد شبکه‌هاي عصبي مصنوعي با توجه به ضعف روش‌هاي آماري و زبانشناسي رايانه‌اي در عملي کردن فعاليت رده‌بندي خودکار، رو به افزايش است. رده‌بندي، فعاليتي است که به مهارت تفکر انتزاعي نياز دارد و اين مهارت را نمي‌توان به سادگي با هوش مصنوعي يا سيستم‌هاي خبره جايگزين کرد. هنوز نرم‌افزارهاي رايانه‌اي نتوانسته‌اند هيچ يک از رده‌بندي‌هاي سنتي کتابخانه‌اي را به طور کامل به صورت خودکار درآورند. تلاش براي به وجود آوردن چنين سامانه‌هاي هوشمندي رو به افزايش است. اکثر موتورهاي جستجوي خودکار از راهبردهاي نمايه‌سازي و مکانيزم‌هاي بازيابي اطلاعات استفاده مي‌کنند، اما تعداد بسيار اندکي از آن‌ها از سامانه رده‌بندي خودکار استفاده کرده‌اند. در رده‌بندي منابع اينترنتي بايد حجم زياد مدارک و رشد صعودي آن‌ها را نيز در نظر گرفت. از آنجا که تخصص شبکه‌هاي عصبي مصنوعي در رده‌بندي است، کاربرد شبکه‌هاي عصبي مصنوعي مانند SOM با ضعف روش‌هاي آماري و زبانشناسي رايانه‌اي در عملي کردن فعاليت رده‌بندي خودکار، رو به افزايش است.
2. كاربرد سيستم هاي خبره در كتابخانه‌ها: كاربرد سيستم‌هاي خبره و هوش مصنوعي در امور كتابخانه هنوز در مراحل اوليه است. چند پروژه در زمينه‌هاي كتابداري و خدمات اطلاع‌رساني به مراجعان تحت بررسي قرار گرفته و در اين زمينه خوش‌بيني زيادي مبني بر به كارگيري سيستم‌هاي خبره در اكثر حوزه‌هاي كتابداري و اطلاع‌رساني وجود دارد. مشكل اساسي كه در حال حاضر وجود دارد، ايجاد پايگاه دانش است؛ مثلا سيستم خبره را مي‌توان براي حوزه به‌خصوصی از خدمات مرجع ايجاد نمود؛ اما اين سيستم قادر نيست پايگاه دانش به وجود آورد كه در برگيرنده كليه فعاليت هاي بخش مرجع باشد .در اينجا اين سؤال مطرح است كه چه دلايلي براي به كارگيري سيستم‌هاي خبره دركتابخانه وجود دارد؟ آيا اين سيستم‌ها كار روزانه كتابداران را بهبود مي‌بخشند؟ به عنوان مثال يك سيستم خبره مي‌تواند به كتابدار در شناخت و بهبود كارايي اموري چون خدمات فني جستجو در پايگاه‌هاي پيوسته و خدمات دادن به مراجعان بيشتر ياري رساند. اگر يك سيستم خبره، خوب برنامه‌ريزي شده‌باشد باعث افزايش كيفيت خواهد شد . اين سيستم اشتباهاتي را كه گاهي از انسان سر مي‌زند مرتكب نخواهد شد و مي‌تواند در فراهم‌آوري اطلاعات تكراري سودمند باشد. حوزه‌هايي كه سيستم خبره مي‌تواند در آن فعاليت كند عبارت‌اند از : فهرستنويسي، جستجو در پايگاه‌هاي اطلاعاتي، نمايه‌سازي، مديريت و مرجع.
3. نمايه‌سازي: نمايه‌سازي خودكار اسناد و مدارك مدت‌ها مطرح بوده‌است. تا كنون متخصصان موفق شده‌اند به شكل هوشمند به خودكار كردن اسناد و مدارك مبادرت ورزند و در اين زمينه تلاش‌هاي زيادي برای استفاده از سيستم‌هاي خبره صورت گرفته است؛ به طور مثال استفاده از سيستم خبره در نمايه‌سازي اسناد و مدارك پزشكي (كتابخانة ملي پزشكي آمريكا) را مي‌توان نام برد كه چندان موفق نبوده است؛ اما تلاش‌هاي بسياري در زمينه استفاده از اين سيستم در نمايه‌سازي نشريات صورت گرفته است. اين سيستم می‌تواند در مواردی نظیر شناسايي مفاهيم مورد بحث در مقالات نشريات، ترجمه مفاهيم به شکل شفاهي و كلامي، ترجمه اشكال شفاهي و كلامي به توصيف‌گري موضوعي و زيربخش‌هاي آن‌ها، به كار بردن قوانين مناسب در تعيين توصيف‌گرهاي موضوعي و تعيين توصيف‌گرهاي موضوعي و زيربخش‌هاي آن در ارتباط با مقاله، سودمند باشد و نمايه‌ساز را در نمايه‌سازي كمك كند.
نقش کتابداران
گسترش فناوري‌هاي جديد در دو دهه اخير موجب بروز تحولات و تغييرات بسيار زيادي در بيشتر عرصه‌هاي زندگي شخصي، حرفه‌اي و اجتماعي شده است. حرفه كتابداري و اطلاع‌رساني نيز همچون بسياري از حرفه ها تحت تاثير اين تحولات قرارداشته و شاهد تغييرات زيادي در فرايندها و روش‌هاي كاري خود بوده است. كتابداران و اطلاع‌رسانان همواره در تلاشند تا با توجه به تحولات و تغييرات پيوسته‌اي كه در جامعه رخ مي‌دهد خود را با شرايط جديد تطبيق دهند؛ به بيان ديگر، كتابداري و اطلاع‌رساني همواره به لحاظ نظري و كاربردي در حال تغيير و تحول پيوسته بوده و خواهد بود. طي دو دهه اخير كه فناوري هاي نوين رايانه اي و ارتباطي (شبكه ها) به طور چشم‌گيري در تمام زمينه‌هاي اقتصادي، صنعتي، علمي و آموزشي رسوخ كرده است، شاهد رشد مباحث نظري و كاربردي در عرصه حرفه كتابداري و اطلاع‌رساني نيز بوده‌ايم. به موازات اين تحولات، محافل علمي و آموزشي كتابداري و اطلاع‌رساني، بويژه دانشكده‌ها و گروه‌هاي آموزشي مربوط نيز در ساختار و محتواي برنامه‌هاي خود تغييراتي بوجود آورده و يا پيشنهاد كرده‌اند. مديران و كاربران حرفه‌اي كه در عرصه كار، به طور عيني و پيوسته به تحولات روبرو هستند؛ در واقع جلودار و پيشاهنگ اجرا كردن طرح‌ها و برنامه‌هاي جديد مي‌باشند. به همين خاطر توجيه چارچوب‌ها، سياست‌ها و روش‌ها، ايجاد تحول در كار و بازنگري در شيوه‌هاي پاسخ به نيازهاي رو به تحول كاربران براي آن‌ها از اهميت ويژه‌اي برخوردار است .دوران حاضر را عصر انفجار اطلاعات ناميده‌اند. در اين عصر، كتابخانه‌ها و مراكز اطلاع‌رساني با هجوم اطلاعات در شكل‌هاي گوناگون و درخواست‌هاي مراجعان براي دستيابي بدين اطلاعات مواجه هستند. خصوصا در سال 1980 فن‌آوري اطلاعات تاثير زيادي بر روي كتابخانه‌ها و كتابداران داشته است. دگرگوني‌ها نه تنها بر فرايند فراهم‌آوري و خدمات كتابخانه، بلكه بر نحوه دسترسي استفاده‌كنندگان به اطلاعات و مهارت‌هاي لازم جهت انجام بهينه اين امر تاثيرگذار بوده است. فن‌آوري جديد سبب شده تا متخصصان كتابدار كتابخانه‌ها و مراكز تخصصي آينده، تحت عناوين متخصصان شبكه، واسطه‌هاي اطلاعاتي و طراحان نظام، مديران دانش مدون و... نقش مهمي در گردآوري، پردازش و ذخيره اطلاعاتي و اشاعه آن بر عهده داشته‌باشند. هركدام از اين عناوين بيانگر جنبه‌اي از تخصص اطلاع‌رساني و نمايانگر دگرديسي چند جانبه‌اي است كه حرفه كتابداري در حال پيمودن آن است .با ورود هريك از ابزارهاي جديد فن‌آوري اطلاعات به بازار، فرايند اطلاع‌رساني نظام‌هاي ذخيره‌سازي، پيچيده‌تر شده و كتابداران مجبورند كه با اين دگرگوني‌ها همگام باشند. عصر الكترونيكي كه در حال حاضر پيش روي ما قرار دارد در حوزه كتابداري سنتي (كتابشناسي و فهرستنويسي و...) نيست، بلكه در حوزه پردازش اطلاعات خام و دسترسي بدان است. در عصري كه اطلاعات به سرعت از كتابشناسي به ذخيره و بازيابي گيگابايت اطلاعات خام سوق مي‌يابد . انديشه در مورد كتابداري سنتي موجب شكست ما خواهدشد. در آينده حرفه كتابداري، برخي فعاليت‌ها از بين خواهند رفت. همانگونه كه اهميت فرايند فهرستنويسي كم شده است. به تازگي نيز، با ورود ابزارهاي كاوش كه نياز كمي به دانش فني دارند، اهميت نقش متخصص كاوش رو به كاهش است؛ به عبارتي در آينده، توجه بيشتري به اصول مديريت اطلاعات، با در نظر گرفتن مفاهيمي از يادرفته همچون ارزش اطلاعات، آگاهي از منابع اطلاعاتي، آگاهي از ويرايش‌هاي متناوب اطلاعات و آگاهي از ارزش اطلاعات در ساختار سازماني مورد نظر، خواهد بود. نقش كتابداران و اطلاع‌رسانان متخصص آينده از فهرستنويسي و كتابشناسي و به طوركلي وظايف كتابداري سنتي، به كاوشگران نظام‌هاي پيوسته، مديران پايگاه داده‌ها، تحليل‌گر اطلاعات، متخصصان اطلاعات ، تحليل‌گر نظام‌هاي اطلاعاتي و مشاور اطلاعاتي تغيير خواهد يافت .بر متخصصان حرفه كتابداري يعني كتابداران و متخصصان اطلاع‌رساني واجب است كه به زودي در اين حرفه دست به دگرگوني‌هاي اساسي بزنند وگرنه دير يا زود از اين حرفه كنار می‌روند. كتابداران بايستي از هر موقعيتي براي تجديد نظر در جايگاه حرفه كتابداري و نقش كتابداران در جامعه اطلاعاتي آينده بهره جويند. براي آنكه كتابداران اولين افرادي باشند كه از اشكال اطلاعاتي جديد و شبكه بهره مي‌گيرند، لازم است كه آگاه و همگام با پيشرفت فن‌آوري اطلاعات در آينده پيش روند كه اين امر تنها از طريق آموزش خويش به ياري آموزش رسمي امكان‌پذير است.
آموزش علم كتابداري و اطلاع رساني و كتابداران متخصص آينده
سابقا لازم نبود كه كتابداران خود را با اطلاعات الكترونيكي آشنا كنند؛ زيرا چنين به نظر مي‌رسيد كه تا آينده‌اي نه چندان نزديك، مجموعه‌هاي چاپي موجود همچنان مهم‌تر از منابع الكترونيكي خواهند بود؛ اما پيشرفت‌هاي اخير در زمينه‌هاي ارتباطات، ذخيره داده‌ها و فناوري‌هاي تصويري، موقعيت را بسيار سريع‌تر از آنچه تصور مي‌شد، تغيير داده‌است؛ لذا با توجه به اين پيشرفت فناوري اطلاعاتي به كارگيري فن‌آوري نوين دركتابخانه‌ها نياز به گروهي كتابدار آشنا به نرم‌افزارهاي كاربردي، نحوه راه‌اندازي و نگهداري نظام‌هاي رايانه‌اي و شبكه‌هاي اطلاعاتي دارد؛ علاوه برآن، با توجه به افزايش رسانه‌هاي اطلاعاتي، كتابداران بايستي توانايي به كارگيري هريك از اين رسانه‌ها را به منظور كمك به مراجعان كتابخانه داشته باشند. آشنايي با مهارت‌ها و توانايي‌هايي همچون آشنايي با ساختار پايگاه‌هاي اطلاعاتي، انواع ساختار پايگاه‌هاي اطلاعاتي، فراپايگاه اطلاعاتي(meta- data base)، انواع نمايه‌سازي خودكار، طراحي نظام، واژه پردازي(word processing)، نشر روميزي(desktop publishing)، استفاده از بسته‌هاي نرم افزاري كتابشناختي، بسته‌هاي نرم افزاري گرافيكي و صفحه گسترده‌ها (Spreadsheet)، توانايي به كارگيري داده‌ها و پرونده‌ها، فراهم‌آوري و تهيه بايگاني‌هاي وب جهاني، آشنايي با نظام‌هاي خودكار محلي، روش‌هاي رفع اشكال‌هاي فن‌آوري اطلاعات و آشنايي با نظام‌هاي عامل گوناگون از واجبات اين دهه براي كتابداران متخصص آينده است. هدف اصلي از آموزش علم كتابداري و اطلاع رساني بايد پرورش كتابداراني باشد كه در زمينه گردآوري و سازماندهي و مديريت اطلاعات مهارت داشته باشند .به منظور حفظ و ارزش و جايگاه حرفه كتابداري و اطلاع‌رساني در جامعه اطلاعاتي آينده، تجديدنظري در نظام آموزش علم كتابداري و اطلاع‌رساني كنوني براي پرورش كتابداران و اطلاع‌رسانان عصر فن‌آوري اطلاعات بايد صورت گيرد. اين آموزش بايد تسهيلات و امكانات فن‌آوري اطلاعات را به منظور آشنايي و نحوه كاربرد آن در اختيار دانشجويان اين علم قرار دهند؛ به عبارتي آموزش نظري و عملي به منظور پرورش كتابداران توانا، بايستي در هم آميزد.كتابداران و دانشجويان رشته كتابداري بايد از فرصت ها و موقعيت‌هاي پديدآمده توسط آموزش رسمي و غير رسمي، به ياري مطالعات فردي و پيگيري پيشرفت‌هاي نوين فن‌آوري اطلاعات در جهت روزآمد نگاه داشتن دانش خويش و كسب مهارت‌ها و توانايي‌هاي لازم در جامعه آينده بهره گيرند. اگر چنين نكنند، در آينده‌اي نه چندان دور، اين گروه جايگاه خويش را در جامعه از دست داده و آن را به متخصصان رايانه و فن‌آوري اطلاعات خواهند سپرد كه هيچ گونه آشنايي با منابع اطلاعاتي، توانايي درك نيازهاي اطلاعاتي مراجعان، روش‌هاي پاسخگويي به نيازهاي اطلاعاتي مراجعان، روش‌هاي گزينش و پردازش اطلاعات و غیره ندارند.
خصوصيات كتابداران متخصص آينده: كتابداران در عصر الكترونيك
كارشناسان خصوصياتي را براي كتابداران عصر الكترونيك بر مي‌شمرند كه عبارتند از :
- کتابداران همانند مشاوران اطلاعاتي عمل مي‌كنند و بهترين منابع را براي گشايش گروه‌ها و برآوردن نيازهاي اطلاعاتي مردم نشان مي‌دهند .
- كاربرد منابع اطلاعاتي الكترونيكي را به مردم آموزش مي‌دهند .
- منابعي را كه استفاده‌كنندگان خاصي به آن‌ها آشنايي دارند، موجب جستجو قرار مي‌دهند .
- وظيفه بازكاوي اطلاعات را انجام مي‌دهند؛ يعني تاليف و تركيبي از نتايج پژوهش‌هاي منابع متعدد به عمل مي‌آورند و برآيند گزيده و ارزيابي‌شده را به متقاضي عرضه می‌كنند و در صورت امكان، مستقيما به رايانه او ارسال می‌كنند.
- با ايجاد بايگاني‌هاي مختلف و ارتباط با پايگاه‌هاي اطلاعاتي، مراجعه‌كننده را در دريافت اطلاعات مورد علاقه خودش ياري مي‌نمايند.
- كتابدارن لازم است در زمینه طرز كار با نرم افزارهاي رايانه‌اي و ابزارهاي الكترونيكي، مهارت‌هاي سودمندي را از طريق شبكه‌هاي نرم افزاري در اشاعه اطلاعات الكترونيكي بياموزند. ابزارهاي الكترونيكي با ابزارهاي چاپي متفاوت هستند. استفاده‌کنندگان به اين ترتيب نيازمند آموزش هستند و بايد مهارت‌هاي كسب اطلاعات را از طريق شيو‌هاي صحيح و ابزارهاي مجهز، به‌دست آورند؛ همچنين كتابداران مي‌توانند به استفاده‌كنندگان نحوه ارزيابي از منابع اطلاعاتي و اهميت ارزش اطلاعاتي را آموزش دهند.
چهار روند نوین از فناوری که هر کتابداری به آگاهی از آن‌ها نیاز دارد:
1. واقعیت افزوده
واقعیت افزوده یا AR، فنّاوری است که پوشش‌های دیجیتالی را به شکل واقعی ارائه می‌دهد و سبب افزونگی اطلاعات می‌شود. عینک گوگل گلس شاید شناخته‌شده‌ترین مثال از این فنّاوری باشد، همچنین، اپلیکیشن‌های AR برای تلفن‌های هوشمند نیز کاربرد دارد.تعدادی ابزار ارزان‌قیمت وجود دارد که کتابخانه‌ها می‌توانند به‌منظور کمک به مراجعانشان جهت انجام کارهای پژوهشی و استفاده از منابع فیزیکی کتابخانه فراهم کنند. ابزارهای مذکور ممکن است به هدایت کاربر به‌سوی تنظیم درست‌ترین قفسات، یا ارائه اطلاعات اضافی به اشخاص برای انجام پژوهش‌ها یاری کنند.در ساده‌ترین حالت ممکن، کتابخانه‌های عمومی می‌توانند از کدهای- QR نمادهای گرافیکی که زمان عکس‌برداری با یک آپشن مناسب موجود درگوشی‌های هوشمند، لینک مشخصی را در مرورگر وب باز می‌کند- استفاده کنند تا در مورد فضاهای فیزیکی کتابخانه اطلاعات اضافی ارائه نماید؛ مثلاً انواع اقلام موجود در طیف وسیعی از قفسه‌ها، یا جزئیات یک اثر هنری روی دیوار را توضیح دهد. اپلیکیشن‌های گوشی‌های هوشمند همانند لایار (موجود درگوشی‌های آیفون و اندروید) یک عکس از یک جسم فیزیکی می‌گیرد و لایه‌هایی از اطلاعات مربوط به آن را باز می‌گرداند. اگر شما یک عکس از نسخه آمریکایی یک کتاب یا اپلیکیشن لایار بگیرید، اطلاعات زیادی درباره آن کتاب به دست خواهید آورد. ابزارهای AR می‌توانند در کتابخانه‌ها به انجام پژوهش‌ها کمک کنند. یک نمونه از این ابزارها پروژه اسکارلت است، یک jisc مبتنی بر خلاقیت که در دانشگاه منچستر ارائه شده است. زمانی که کاربران این ابزار، مواد دیجیتالی شده را می‌خوانند ابزار اسکارلت اطلاعات اضافه درباره مدرک (متن، تصویر، صوت و…) را با هدف غنی‌سازی تجارب فراهم می‌کند. واقعیت افزوده، موارد استفاده زیادی برای کتابخانه‌های محلی یا سایر مجموعه‌های خاص دارد. با استفاده از اپلیکیشن‌هایی همانند لایار، یک مورخ می‌تواند یک عکس از یک ساختمان بگیرد و آن را ببیند و روی آن کار کند، به اسناد مربوط به رویدادهای تاریخی یا افراد مرتبط با ساختمان متصل شود یا عکس‌هایی از همان مکان با استفاده از اطلاعات Gps را ببیند، همان‌طور که در یک هفته قبل از آن دیده‌شده است.
2.کشف
یکی از مهم‌ترین ابزارهایی که کتابخانه‌ها به محققان ارائه می‌کنند، پایگاه‌های اطلاعاتی تحقیقاتی است. بسیاری از محصولات تولیدشده به‌منظور گردآوری همه انتشارات یک محقق ممکن است با رابط‌های جستجو جداگانه برای هرکدام از آن‌ها جستجو شوند.کشف یا تحقیق، پایگاه‌های داده غیرمتمرکز که به‌صورت کتابشناختی و مقالات تمام متن جمع‌آوری‌شده‌اند را در برمی‌گیرد. ما فاز «اقیانوس» را با جستجوی متمرکز (اغلب فراجستجو نامیده می‌شود) آغاز کردیم که چندین پایگاه داده مستقل به‌طور هم‌زمان جستجو شد و سپس مجموعه‌ای از نتایج بازیابی شد. ما اخیراً شاهد ظهور سیستم‌های کشف مقیاس وب هستیم، نمایه‌های انفرادی گسترده‌ای از محتوا درباره هزاران ابزار بانک‌های اطلاعاتی کوچک‌تر. روندی که ما امروزه شاهد آن هستیم ح به سمت جریان‌های اطلاعاتی در حرکت است که به‌صورت پویا و به شیوه‌ای آگاهانه به‌منظور نیاز اطلاعاتی محقق طراحی‌شده‌اند. به‌طور مثال، ابزارهایی مانند سامون، فیدهای RSS را برای هر جستجویی ارائه می‌دهد. «یک جستجوی نامحدود» -دکمه جستجو را بدون تایپ هیچ‌چیزی می‌فشارد- هر چیزی را که وابسته به کتابخانه است را بازیابی می‌کند؛ بنابراین شما می‌توانید جنبه‌هایی را جهت ایجاد یک موضوع و تاریخ جستجو (به‌طور مثال، هر چیزی که از ۳ ماه پیش تاکنون ارائه‌شده است) برای موارد بررسی‌شده اعمال کنید. سپس می‌توانید از بازخورد RSS برای یافتن مواد جدید استفاده کنید یا به‌سادگی صفحه را نشانه‌گذاری کنید. جستجوی پیشرفته‌تر ممکن است از ISSN نشریات برای تمرکز بیشتر بر روی حوزه موضوعی خاص و کلیدواژه‌ها استفاده کند، به‌طوری‌که جستجوها به طرز فوق‌العاده‌ای دقیق انجام شوند، درحالی‌که بخت اندکی برای این‌گونه دسترسی از طریق مخزن موتورهای کشف وجود دارد.
3. متن بزرگ
تعداد انگشت‌شماری از پروژه‌های دهه گذشته شامل دیجیتال‌سازی وسیع کتاب‌ها می‌شود. پروژه گوگل شاید شناخته‌شده‌ترین آن‌ها باشد اما بقیه توسط مایکروسافت، آرشیو اینترنت و در مقیاس کوچک‌تر به‌وسیله کنسرسیوم کتابخانه یا کتابخانه‌های شخصی انجام‌شده است. دسترسی به مجموعه‌های بزرگ کتاب‌های اسکن شده، دیجیتالی شده و پردازش‌شده توسط OCR اخیراً صورت گرفته است که منجر به تغییرات جالب و زمینه‌ای شده است. اولین آن‌ها مربوط به مجموعه بزرگی از کتاب‌های دیجیتالی شده است، " هتی تراست" که امروزه درمجموع حدود 5/12 میلیون جلد کتاب را نگهداری می‌کند، 5/4 میلیون از آن‌ها را در اختیار عموم قرار می‌دهد. حالا که تعداد قابل‌توجهی از کتاب‌های دسترسی آزاد و عمومی وجود دارد کتابخانه‌ها می‌توانند درخواست‌های مداوم برای دسترسی سریع به مجموعه‌های فیزیکی‌شان را شناسایی کنند. در بیشتر موارد یک کپی دیجیتال نیازهای پژوهشگران را برطرف می‌کند. این به این معنی است که کتابخانه‌ها می‌توانند برای تک‌تک کپی‌های عناوین زیاد نگهداری طولانی‌مدت و دسترسی به نسخ اصلی ذخیره‌سازی متناسب با هر یک از آن‌ها داشته باشد اما دسترسی دیجیتال به متن را "هتی تراست" امکان‌پذیر می‌سازد. از طرف دیگر موتور جستجوهای پیشرفته می‌توانند کتاب‌هایی را بیایند که با معیارهای انتزاعی منطبق باشد (همانند موتور جستجوهایی که بیشتر در شناسایی کاراکترهای بصری متن و نه‌فقط شناسایی کلمات موجود در صفحه مهارت دارند). هم‌زمان با پیدایش گسترده متون به‌صورت متن دیجیتالی ابزارهای پیشرفتهای جهت آنالیز، تجزیه‌وتحلیل و مرتب‌سازی آن‌ها به وجود آمده‌اند. این ابزار جدید متن منبع باز راه‌های جدیدی را برای تحقیق علمی، به‌ویژه در علوم انسانی پیش رو می‌گذارد. زمانی که یک محقق می‌تواند در میان تعداد بی‌شماری از آثار نویسندگان معاصر جستجو کند و ده‌ها، صدها یا هزاران کتاب را برای عبارات مشابه، انتخاب واژگان یا هر ویژگی دیگر مورد تجزیه‌وتحلیل قرار دهد، چه دست آوردی خواهد داشت؟
4. سخت‌افزار باز
مضمون «باز» با کمک گرفتن از این فنّاوری‌ها قابل‌اجرا است. شاید جذاب‌ترینشان ظهور سخت‌افزار باز، همان تراشه‌های رایانه‌ای با قیمت مناسب باشد که به‌آسانی قابل‌برنامه‌ریزی و شبکه‌سازی هستند و قدرت پردازش ارزان‌قیمتی را برای کتابخانه به ارمغان خواهند آورد. به‌طورکلی، به‌موازات نرم‌افزارهای منبع باز (نرم‌افزارهایی که به‌صورت آزاد برای اصلاح و انطباق موجود هستند)، محاسبات سخت‌افزارهای منبع باز در معرض تغییر هستند. به‌جای خرید گران‌قیمت، برای محاسبه ترافیک از طریق درب ورودی کتابخانه، فروشندگان سخت‌افزاری را ارائه کرده‌اند که با هزینه کمتر از ۱۰۰ دلار، یک کتابخانه می‌تواند یک حس‌گر کوچک را کارگذاری کند که همین کار را انجام می‌دهد. شبکه سنسوری از تراشه‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری قابل دانلود استفاده می‌کند که در برخی سایت‌ها به اشتراک گذاشته‌شده است؛ این حس‌گرها می‌توانند اطلاعات دقیقی را درباره اینکه چه بخشی از کتابخانه در طول روز مورداستفاده قرار می‌گیرد را ارائه دهند بدون اینکه به کارکنان کتابخانه برای گشت زدن و شمارش عناوین نیازی باشد.
منابع:
http://lib2mag.ir/9455
http://www.sociallib.blogfa.com/post/77
