کارگاه آموزشی سواد نوشتاری توسط انجمن کتابداری فارس برگزار شد

کارگاه آموزشی "سواد نوشتاری" روز یک شنبه 28 مهر ماه توسط انجمن کتابداری فارس به مدت 4 ساعت در مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس توسط دکتر اسدالله جعفری متخصص زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه پیام نور برگزار گردید.

در این کارگاه بیان شد زبان نوشتاری به سه زبان عادی (گفتاری)، زبان معیار (نوشتاری) و زبان ادبی مربوط می شود. مدرس به دو زبان عادی و زبان معیار اشاره داشت و زبان ادبی را که به آرایه های ادبی می پردازد در این کارگاه مورد بررسی قرار نداد. آغاز مطلب مربوط به موضوع درست نویسی بود که به سه دسته درست نویسی آوایی (یعنی حروف به اضافه شش صدا، مصوت ها)، درست نویسی واژگانی (واژه را درست بنویسیم) و درست نویسی نحوی (جمله را درست بنویسیم) تقسیم می شود. وی اشاره داشت درست نویسی آوایی شامل آواها، واجها و حروف است که در حروف نویسی زبان فارسی رعایت خط الفبای فارسی در واژگان فارسی و رعایت املای حروف از اهمیت برخودار است.  در این رابطه دکتر جعفری به کسره اضافه / ه / ة / که های بیانگر حرکت است، اشاره داشت و شکل صحیح نوشتاری بعضی موارد را مانند روز به خیر، رو به رو، به نام خدا، به کارگیری، جا به جا و به نابراین متذکر شد. در ادامه یادآوری گردید تنها "ب" صفت ساز و قید ساز متصل است مانند بخرد و بدقّت. حرف نویسی زبان عربی موضوع دیگر قابل تآمل بود که توضیح داده شد در مورد همزه سه حالت برای نوشتن وجود دارد. حالت اول همزه در اول کلمه، حالت دوم همزه در وسط کلمه و حالت سوم همزه در آخر کلمه. وی اشاره داشت تمام مشکلات در همزه وسط کلمه است. موضوع تنوین در واژه های عربی از مباحت مورد توجه این کارگاه بود و اشاره گردید که کلمات فارسی و انگلیسی تنوین نمی گیرند. در این رابطه به الف مقصوره در واژگان عربی و دیگر قواعد نوشتاری حروف عربی در زبان فارسی اشاره گردید. مدرس در خصوص حرف نویسی زبان انگلیسی مانند Ei که در حرف نویسی فارسی به صورت "ئی" نوشته می شود مانند "ئیدروژن" یا "پروتئین" مطالبی ارائه نمود. در این راستا به اسامی فارسی و اسامی عربی در معادل نویسی انگلیسی اشاره گردید. 

درست نویسی واژگانی نیز توضیح داده شد و مهم ترین موضوعات در این مبحث جدانویسی، پرهیز از گرته برداری واژگانی، سعی در کاربرد واژگان اصیل فارسی و پرهیز از واژه سازی مغایر با اصول زبان می باشند. دکتر جعفری بیان داشت که یکی از آسیب های مهم هر زبان، ساخت واژه ها بر مبنای ساختار زبان بیگانه است که به آن گرته برداری واژگانی می گویند. گرته برداری در لغت الگوبرداری معنی شده است. در ادامه تأکید شد که در کاربرد واژگان اصیل فارسی، پرهیز از واژه سازی مغایر با اصول زبان و به کارگیری اقتصاد زبان در زبان نوشتار سعی شود. 

درست نویسی نحوی که به دستورمندی جملات یا جمله نویسی نیز شناخته می شود از مباحث مورد توجه بود. در این رابطه اشاره گردید که اجزاء اصلی جمله فعلی شامل منادا + نهاد + قید + مفعول + قید + متمّم + فعل تام است و جمله اسنادی شامل قید + نهاد + متمّم + قید + مسند + فعل ربطی می باشد. دکتر جعفری اشاره داشت که تا آنجا که ممکن است باید از داراز نویسی در جمله و به کار بردن افعال مرکب خوداری کرد و در جمله "پیروها" را کم کنیم. در رابطه با جمله نویسی بر پرهیز از گرته برداری نحوی نیز تأکید گردید. در این آسیب، ساخت جمله بر مبنای ساختار زبان بیگانه است مانند چرا که نه  که در زبان فارسی نداریم و در گفتگوهای عوام الناس خارج نشین، مهندسین، مترجمین، پزشکان و به طور کلی افرادی که با زبان بیگانه بیشتر از زبان مادری خود قرابت دارند به چشم می خورد.

در پایان کاربرد علائم نگارشی مانند نقطه، کاما، نقطه کاما، علامت سؤال، دو نقطه، گیومه، پرانتز، علامت تعجب، قلاب، خط فاصله، سه نقطه، ممیز و ستاره توضیح داده شد. ضمن بیان اینکه علائم نگارشی ایرانی نیستند، بلکه از غرب وارد شکل نوشتاری ما شده اند، تأکید گردید که پشت علائم نگارشی نمی توان حرف ربط به کار برد. 

قابل ذکر است این کارگاه به صورت تعامل بین شرکت کنندگان و مدرس انجام گرفت و در مدت 4 ساعت در خصوص هر مبحث شرکت کنندگان ضمن ورود به موضوعات و اظهار نظر، پاسخ های خود را دریافت می نمودند.

علاقه مندان به شرکت در این کارگاه آموزشی به صورت آنلاین میتوانند جهت ثبت نام از تاریخ ۹ آبان ماه به وب سایت آرموک به نشانی   armook.ir   مراجعه نمایند