تجربه ای از فعالیت در کتابخانه های تخصصی
ماندانا حیاتی، رئیس مرکز اطلاعات علمی و آرشیو فنی آب منطقه ای فارس/ دانشجوی دکتری بازیابی اطلاعات و دانش، دانشگاه شیراز
در تعریف تجربه می توان گفت، تجربه تاثیر متقابل فرد و محیط است. در علم سازمان و مدیریت،" تجربه"، توصیفی از یک موقعیت واقعی شامل یک تصمیم و آثار آن در مواجهه با یک مساله، فرصت و یا یک موضوع خاص می باشد. تجارب کاری در واقع توصیفی از یک موقعیت سازمانی است که افراد در آن موقعیت درگیر یک موضوع پیچیده و خاص هستند و مجبورند بر سر دو راهی تصمیم قرار بگیرند. تجارب به دو گونه اند: تجارب موفق و تجارب ناموفق که هر یک به نوعی می تواند بسیار ارزشمند باشد و بامستندسازی آن ها خوانندگاندرمی‌یابند که چگونه و چرا یک تجربه موفق یا ناموفق بوده است و می‌توانند از آموزه‌های آن برای موقعیت‌های واقعی خود بهره بگیرند.
در طی دوره های کارآموزی و خدمتم در دانشگاه (مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری، مهندسی، علوم انسانی و علوم پزشکی)، شرکت های مهندسین مشاور و وزارت نیرو، و تجارب ارزشمندی که در این سال ها کسب کردم، آنچه را بیش از پیش برای دانشجویان و تحصیلکرده های علم اطلاعات و دانش شناسی دارای اهمیت می دانم، یادگیری و کسب تجربه کاری در کتابخانه های تخصصی است. زیرا این نوع کتابخانه ها به علت نوپا بودن به زودی نیازمند متخصصین علم اطلاعات به منظور سیستماتیک کردن مجموعه هایشان خواهند بود و آنچه در این سال ها به فراوانی مشاهده کردم این بوده که دانشجویان علم اطلاعات، کارآموزی را فقط میزان ساعاتی قلمداد می کنند که به اجبار باید پشت سرگذاشته و نمره ای کسب نمایند و ترجیحا در کتابخانه ای بی دردسرتر؛ و به ندرت در میان کارآموزانی که در این سال ها داشته ام، افراد مشتاق و تشنه یادگیری در رابطه با مجموعه کتابخانه های تخصصی به چشم دیده ام.
دانش آکادمیک و عاری از تجربه کاری، مدرکی بلا استفاده است و به زودی به فراموشی سپرده خواهد شد. بزرگترین و با ارزشترین تجارب کاری ام را در دو نوع کتابخانه به دست آوردم؛ اولین آن که شروع کارم بود در مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری به عنوان سرپرست نشریات خارجی و کار با کارگزاران بزرگ نشریات خارجی، نحوه ترخیص از گمرک این منابع و کار با منابع الکترونیکی و نرم افزاری مربوطه در آن سال ها بود.
از آنجایی که عشق و علاقه من به علم اطلاعات و دانش شناسی به تجربه در این زمینه ختم نمی شد بر آن شدم که با تغییر محل کارم از دانش بیشتری در زمینه های دیگر انواع کتابخانه بهره مند شوم. بنابراین با تجربه کسب شده چند ساله و یافتن خلاء دانشی مربوط به سازماندهی منابع در سازمان های تخصصی شروع به ارائه خدمات و توانایی های رشته تخصصی ام در کتابخانه های سازمان هایی نمودم که از دانش تخصصی دانش آموختگان علم اطلاعات بی بهره بودند.
در این راه می بایست از تجربه اساتیدم بهره مند می شدم، بنابراین زیر نظر استاد فرهیخته ام جناب دکتر زهیر حیاتی نحوه رده بندی منابع کتابخانه های تخصصی که عمدتا اسناد و مدارک و نقشه طرح های عمرانی استانی و ملی، استانداردها، نقشه خوانی و فرآیند طرح از فاز صفر تا بهره برداری را آموختم و به کسب دانش با استفاده از دانش تجربی متخصصین در رشته های فنی مربوطه پرداختم. لازمه کار در کتابخانه های تخصصی علاوه بر دانش علم اطلاعات، یادگیری دانش تخصصی و فرآیند کاری سازمان مربوطه و شناخت و درک نیاز استفاده کنندگان آن ها می باشد به گونه ای که در ارتباط با کارکنان شرکت مادر تخصصی مربوطه دچار سردرگمی نباشیم.
یادگیری فرآیند استانداردسازی (ISO) و مدیریت دانش سازمانی، چگونگی مستندسازی طرح های عمرانی، تسلط بر انواع نرم افزارهای کتابخانه ای، نرم افزارهای پردازش متن و آنتولوژی و شناخت جامعه استفاده کننده و شناخت چارت سازمان مربوطه از اصول پای های کار و موفقیت در این سازمان هاست.
یادگیری این دانش و تجربه تخصصی برای من مصادف با صرف سال های زیادی از عمرم بود که خوشبختانه منجر به کسب تجربه ای با ارزش برایم شد. و اینک مایلم آنچه را که حاصل تجربه سال های گذشته عمرم می باشد، به صورت دوره های کارآموزی به دانشجویان و فارغ التحصیلان انتقال دهم تا هر زمان که وارد کتابخانه ای تخصصی می شوند، دچار سردرگمی نشده و بتوانند به راحتی به سازماندهی این مجموعه ها بپردازند. ماحصل چگونگی رده بندی منابع در کتابخانهه ای تخصصی را به صورتی مختصر در مقاله ای با نام ضرورت پیاده سازی نظام نوین استانداردسازی در کتابخانه های تخصصی (شرکت سهامی آب منطقه ای فارس) در همایش کتابخانه های تخصصی: مسایل، رویکردها و فرصت ها، انجمن کتابداری و اطلاع رسانی خوزستان در اسفند 1396، به چاپ رسانیده ام که امیدوارم راهگشایی برای کتابداران کتابخانه های تخصصی باشد.
