شیوا رضایی، کارشناس مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس

نویسنده: یدالله سلحشور

عنوان: ضرورت احیای کتابخانه‌های آموزشگاهی

مشخصات نشر: ساری: انتشارات مهوین، 1396.

مشخصات ظاهری: 150 ص، جدول.

شابک: 8-4-97363-600-

نویسنده ابتدا در مقدمه و ییشگفتار کتاب، در خصوص اهمیت و ضرورت توجه به کتابخانه‌های آموزشگاهی توضیحاتی را ارائه می‌کند و در این باره می‌نویسد: امروزه آثار آموزش و پرورش را در همه عرصه‌های بنیادین زندگی علمی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی می‌توان مشاهده کرد. پرورش قوه تفکر و خلاقیت نیز در نوجوانان تنها از طریق کلاس و انجام تکالیف یا موفقیت در امتحانات و آزمون‌ها میسر نمی‌شود، بلکه دانش‌آموزان نیاز دارند که به عمق هر مسئله بیندیشند و این چیزی بیشتر از کتاب و درس و مدرسه را می‌طلبد. در این راه، کتابخانه‌ها در پرورش و رشد فردی، اجتماعی، علمی و فرهنگی کودکان و نوجوانان، نقش و اهمیت بسیار دارند.

وی می افزاید اکنون دنیای صنعتی غرب اهمیت زیادی برای کتابخانه‌های آموزشگاهی خود به عنوان "مراکز یادگیری"، " مراکز منابع اطلاعاتی" و ... قائل هستند و مرتبا برای پویایی این کتابخانه‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند چرا که بر این باورند که این سرمایه‌ها به چرخه اقتصاد و تولید کشور باز می‌گردد و موجب توسعه پایدار و همه جانبه می‌گردد. کتابخانه‌های آموزشگاهی نه تنها نقشی اساسی در رشد شخصی – اجتماعی دانش‌آموزان ایفا می‌کنند بلکه پشتوانه برنامه‌ریزی آموزشی مدارس بوده و با فراهم آوردن منابع مورد نیاز ضروری به آزمایشگاهی شبیه می‌شوند که ابزار و روش اندیشیدن را در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌دهند تا خود در مقام کشف و جستجو برآیند.

او اظهار نگرانی خود را نسبت به حذف پست کتابدار در آموزش و پرورش چنین بیان می کند: در حال حاضر به دلیل حذف پست کتابدار از سیستم آموزش و پرورش، کتابخانه‌های آموزشگاهی جمع آوری و به صورت کتابخانه های کلاسی ارائه شده است. یکی از معایب کتابخانه‌های کلاسی این است که در این نوع کتابخانه‌ها به صورت تخصصی کتابها انتخاب نمی‌شوند و قانون خاصی برای بازگشت کتاب وجود ندارد و همچنین با نداشتن متخصصین کتابداری، کتاب‌ها زود از بین می‌روند . یکی دیگر از ضعف‌های این‌گونه کتابخانه‌ها این است که کتب تخصصی در این‌گونه کتابخانه‌ها زیاد یافت نمی شود که دانش‌آموزان را وادار به تحقیق و پژوهش نماید. وجود کتابخانه در مدارس با منابع متنوع و روزآمد می‌تواند بسیاری از مشکلات را در امر مطالعه و تحقیق دانش‌آموزان رفع نماید.

نویسنده، هدف خود از تألیف این کتاب را تعیین میزان ضرورت احیای کتابخانه‌های آموزشگاهی بیان می‌کند؛ باشد که تلنگری هر چند کوچک برای متولیان امر آموزش و پرورش بوده و آن‌ها را متوجه اهمیت احیای کتابخانه‌های آموزشگاهی کند. برای تحقق این منظور از دیدگاه مدیران، معلمان و دانش آموزان در مدارس متوسطه دوم شهرستان آمل در درجه اول و سپس از سایر دیدگاه‌ها استفاده شده است.

کتاب در 4 فصل کلی تنظیم یافته است. در فصل اول، به اهداف و فرضیه‌های تألیف اشاره شده است. فصل دوم کتاب، به مبانی نظری و پیشینه‌ها اختصاص دارد و در آن ضمن بیان تعریف و اهمیت کتابخانه‌های آموزشگاهی، تاریخچه پیدایش این کتابخانه‌ها در دنیا و در ایران و نیز نقش این نوع کتابخانه‌ها در رشد روحیه دانش‌آموزان و معلمان، پرکردن اوقات فراغت، ارتقاء علمی و پژوهشی مدارس و تأثیر بسزایی که در پیشبرد اهداف آموزشی افزایش سواد اطلاعاتی و عادت به مطالعه دانش‌آموزان را بیان می‌کند. همچنین وظایف فرهنگی و اجتماعی این کتابخانه‌ها و نقش مهم کتابدار در این فرآیند را ارائه می‌نماید. مروری بر مطالعات انجام شده در ایران و خارج از کشور و مقایسه پژوهش‌های انجام شده در این زمینه، مبحث دیگری است که در این فصل به آن پرداخته شده است. فصل سوم به تجزیه و تحلیل داده اختصاص دارد.

در فصل چهارم نتیجه‌گیری، بحث و پیشنهادات مطرح شده‌اند. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که ضرورت احیای کتابخانه‌های آموزشگاهی شهرستان آمل به طور کلی و به تفکیک مؤلفه‌ها (اهداف آموزشی، پژوهشی، اوقات فراغت و سایر موارد) با سطح متوسط مورد انتظار از دیدگاه کلیه پاسخ‌دهندگان تفاوت معنی‌داری وجود دارد. از دیدگاه دانش‌آموزان، مدیران و معلمان ضرورت احیای کتابخانه‌ها (به تفکیک مؤلفه ها) با سطح متوسط مورد انتظار نیز تفاوت معنی‌داری وجود دارد. وی در نهایت به این نتیجه می‌رسد که از نظر معلمان، ضرورت احیای کتابخانه‌های آموزشگاهی برای اهداف آموزشی و پژوهشی بیشتر از اوقات فراغت است و ضرورت دارد که در این مدارس کتابخانه‌های آموزشگاهی احیا گردد. این فصل با ارائه پیشنهاداتی برای پژوهش‌های آینده، پایان می یابد.

در نهایت نویسنده در اهمیت و کاربرد نتایج به دست آمده از این کتاب، به موارد زیر اشاره می‌کند:

-         در کتابخانه‌های آموزشگاهی به منظور شناسایی بهترین رویه‌های مدیریت بر آموزش و پژوهش و اوقات فراغت

-         در تعیین نقاط قوت و ضعف کتابخانه‌های مورد بررسی

-         برای بهره‌برداری اداره آموزش و پرورش شهرستان آمل و معلمان و مدیران

-         در بهبود کیفیت خدمات کتابخانه‌ها از طریق شناسایی از نظر موارد آموزشی، پژوهشی و اوقات فراغت