یک تجربه

ارزیابی نشریات

نرجس ورع، عضو هیات علمی موسسه استنادی علوم (ISC) و پایش علم و فناوری و مدیر گروه ارزیابی نشریات وزارت عتف

هدف از انتشار نشریه ها، گسترش پژوهش در زمینه های مختلف، ارتقاء و اعتلای سطح دانش نظری و علمی، ارتباط بین پژوهشگران، اندیشمندان و محققان، ایجاد بستر آزمایش، سنجش و ارزشگذاری نویافته هاست. کوتاهی و فشردگی مطالب، روزآمد بودن نسبی اطلاعات و اندیشه های نو، اطلاعات اصیل و ایجاز در مقالات نشریات سبب شده که نشریات از تنوع قابل ملاحظه ای در جهان برخوردار باشند و سهم عمده ای در نقل و انتقال آراء و اندیشه ها داشته باشند.

امروزه نشریات در گذر از دنیای فیزیکی به دنیای مجازی، تحت تاثیر فناوری های نوین قرار گرفته و با بهره گیری از این فناوری ها در راستای تسهیل و تسریع ارائه خدماتشان گام برمی دارند و سیر تکاملی حضورشان در وب رو به افزایش است. براین اساس کمیت و کیفیت وبگاه نشریات علمی، نشانگر رشد دانش در سطح ملی و بین المللی و به عنوان یکی از شاخصهای توسعه جوامع در نظر گرفته می شود. همچنین اطلاع از وضعیت نشریات معتبر و چگونگی توزیع آنها در رشته ها و گروههای مختلف و بهبود رویت پذیری در سطح وب، می تواند کمک مؤثری در ارزیابی سهم هر یک از گروه های علمی در خلق دانش داشته باشد.

با اینحال این مهم زمانی امکان پذیر و اثربخش خواهد بود که در پرتو استانداردهای لازم صورت پذیرد. جمع بندی نتایج مطالعات در فواصل زمانی مختلف حاکی از ارتقاء وضعیت وبگاه نشریات است. اما از یک سو پراکندگی شاخص ها و نبود استاندارد لازم، همواره چالشهایی برای مدیران نشریات و طراحان وبگاه ها ایجاد کرده و از سوی دیگر هنگامیکه پژوهشی به صورت کاربردي و مسئله محور در بافتار الزامات جامعه انجام می شود، انتظار می رود اهداف دوگانه علمی و عملی تحقق یابد.

طبعاً دستیابی به چنین اهدافی به منظور شناخت نقاط قوت و ضعف و ارتقا جایگاه علمی کشور، نیازمند ارزیابی با شاخص های استاندارد است. از اینرو با هدف نظارت و ارتقاء کیفی، کمک به استانداردسازی نشریات علمی، کمک به حضور نشریات علمی داخلی در نمایه ها و عرصه های بین المللی، کمک به افزایش نقش نشریات در ارتقای بهره وری و کاربردی شدن دستاوردهای پژوهشی کشور، در سال 1398 آیین نامه و شاخص های مربوطه در هفت بند مشتمل بر اصول ساختاری و محتوایی به نشریات ابلاغ شد. در بخش ساختاری یا کمی دارا بودن سامانه استاندارد، زیرساختها و اطلاعات شناسنامه ای نشریه و همچنین رعایت آیین نگارش در مقالات نشریات لحاظ گردید و در بخش محتوایی یا کیفی شاخص هایی از جمله حضور نشریه در نمایه های معتبر علمی و استنادی، بررسی فرآیند داوری و همچنین بهره گیری از نظرات داوران به صورت تخصصی و رعایت اصول اخلاقی نشر مورد توجه قرار گرفت.

مسئولیت اجرایی ارزیابی نشریات از سال 98 تاکنون به مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم فناوری (RICeST) واگذار گردیده است. با توجه به سوابق اجرایی اینجانب در حوزه مجموعه سازی، ارزیابی و توسعه منابع سهمی در پیشبرد این امر داشتم. در طی دو سال گذشته کامنت ها و بازخوردهایی که از سردبیران محترم نشریات دریافت کردم نشان از علاقمندی و دلبستگی آنان به نشریات بود؛ به گونه ای که مانند فرزند خود نشریه را پرورش داده و همچون عضوی از اعضا خانواده برای نشریه به صرف وقت و هزینه پرداخته بودند. اما انتظار آنان مبنی بر حمایت های مالی و تسهیل شرایط در زمینه هاي مختلف علمی از مطالبات به حق سردبیران است که امید می رود این خواسته، با سیاستگزاری اصولی محقق شده و نشریات کشور نیز با رعایت استانداردها به جایگاه مطلوبی در سطح بین المللی دست یابند.