شیوا رضایی، کارشناس مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس

فدراسیون بین المللی انجمن‌ها و مؤسسات کتابداری [1](IFLA) سازمانی غیرانتفاعی، غیردولتی و بین‌المللی است که مقر آن در کتابخانه سلطنتی لاهه هلند است. هدف ایفلا، ارتقای تفاهم بین‌المللی، همکاری، تعامل، پژوهش و توسعه در همه زمینه‌های کتابداری از جمله کتابشناسی، خدمات اطلاع رسانی و آموزش کارکنان و ایجاد تشکیلاتی است که از طریق آن بتوان جنبه های بین المللی کتابداری را ارائه کرد.

خانم گلوریا پرز سالمرون، رئیس ایفلا، برای نخستین بار، به مناسبت هشتادمین سالگرد تأسیس کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران و به دعوت سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، در اسفند ماه سال 1396 به ایران سفر کرد. برنامه های مختلفی از جمله نشست‌های تخصصی کتابداری، انعقاد تفاهم‌نامه همکاری و بازدید از مراکز تخصصی کتابداری و آرشیوی از جمله برنامه‌هایی بود که به مناسبت حضور رئیس ایفلا در ایران انجام گرفت.

جهانی‌سازی و ارتقای ارتباطات بین‌المللی، هدف اصلی ایفلا

رئیس ایفلا در ویژه برنامه هشتادمین سال تأسیس کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران تصریح کرد که دسترسی جهانی به اطلاعات یک حق همگانی است.

گلوریا پرز سالمرون همچنین در خصوص طرح "رویای جهانی" گفت: بحث " رویای جهانی" آوریل سال 2017 در گفتمانی جهانی که به رهبری دبیر کل ایفلا، جرالد لیتنر در شهر آتن برگزار شد، مطرح گردید. وی همچنین گفت: از ایده " رویای جهانی" انتظار می رود که کتابخانه‌ها را در زمینه رفع چالش‌های جهانی‌سازی از طریق تشکیل اتحادیه‌ای از کتابخانه‌ها یاری رساند، تا از این طریق تمامی کتابخانه‌ها و دست‌اندرکاران حرفه برای رفع چالش‌ها مشارکت کنند. در همین راستا کارگاه‌های آموزشی منطقه‌ای نیز برگزار شده است.

رئیس ایفلا افزود، ایفلا طرح مهم و جالب توجه دیگری را تحت عنوان " نقشه راه کتابداری در جهان" کلید می زند. جهت تحقق این طرح، ما به مناطق مختلف خواهیم رفت و با همکاری انجمن‌های علمی و کتابخانه‌های ملی، نیازهای هر کتابخانه را به منظور تقویت آن‌ها مشخص می‌کنیم. وی تصریح کرد اقدام یک سازمان جهانی در راستای نمایش واقعی اطلاعات کتابخانه‌ها و بازنمون عملکرد آن ها امری ضروری است. وی همچنین با توجه به نقش مهم کتابداران در سازماندهی، نگهداری و اشاعه اطلاعات، اظهار کرد حل مسائل جهانی با مشارکت یکدیگر، رمز موفقیت و آرمان ماست. ما به عنوان متخصصان اطلاعات و کتابداران، مسئولیت دسترسی به تمامی جنبه‌های دانش را بر عهده داریم و برای جوامعی که متعهد به این اصل هستند باید مسأله دسترسی به اطلاعات را به واقعیت بدل کنیم.

سالمرون همچنین بیان کرد که نیازمند ایجاد همکاری مؤثر در بین شبکه‌های کتابخانه‌ای هستیم تا در سال‌های آتی فعالیت‌های عظیم خویش را با یکدیگر هماهنگ کنیم. رئیس ایفلا ادامه داد: این نکته حائز اهمیت است که تمام کتابخانه‌ها رؤیا و ساختار مشترکی برای انجام مسئولیت‌ها‌یشان داشته باشند تا به نتایج مؤثر جهانی نائل آیند. البته همزمان باید در سطح ملی و منطقه‌ای نیز هماهنگی‌هایی به عمل آید. ماحصل این تعهد و مسئولیت پذیری، ایجاد تحول و تغییراتی است که موجب دسترسی مؤثر و همگانی در همه جوامع به اطلاعات خواهد بود.

وی همچنین در نشستی که با حضور رئیس، معاونین و مدیران سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران برگزارشد، خاطر نشان کرد که با توجه به مقوله جهانی شدن، کارگاه‌هایی در مناطق و کشورهای مختلف به نفع این کشورها برگزار خواهد شد.

گلوریا پرز سالمرون در نشست تخصصی انجمن علمی کتابداری و اطلاع رسانی ایران ، بر همکاری و ارتباط کتابخانه ها تأکید و خاطر نشان کرد که در راه جهانی شدن، سیاست، نژاد و مذهب مد نظر نیست بلکه هدف غایی، ارتقاء دانش جهانی است. او جهانی شدن را هدف اصلی ایفلا عنوان کرد و افزود در این راه از شما کمک می‌خواهم زیرا ما به تنهایی فرآورده‌ای نخواهیم داشت و " ما با هم آینده را می‌سازیم" . او گفت خواسته من از تمامی کتابخانه‌ها این است که یکدیگر را تقویت کنند و یک صدای واحد جهانی را با ملحق شدن به ایفلا به ارمغان بیاورند.

پرز سالمرون در ارتباط با نحوه شکل‌گیری ارتباط جهانی با توجه به گستردگی زبان‌های دنیا گفت: در این خصوص باید از تکنولوژی کمک بگیریم تا دسترسی آسان‌تری داشته باشیم؛ اطلاعات مندرج در سایت رسمی ایفلا به هفت زبان قابل دسترسی است که می تواند به فراخور حال افراد، کمک کند. قابل توجه است که دوازدهمین رویداد کتابدارانه به عنوان آخرین دورهمی در سال 1396 همزمان با برنامه مذکور توسط انجمن علمی کتابداری و اطلاع رسانی ایران در مرکز همایش های کتابخانه ملی برگزار گردید.

ایفلا وانجمن علمی کتابداری و اطلاع رسانی ایران

در روز هفتم اسفند ماه، نشست تخصصی انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران با حضور رئیس ایفلا و کتابداران و فعالان حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی برگزار گردید. در این نشست عهد‌نامه‌ای در خصوص حمایت ایفلا از برنامه کشورها و با محتوای " نقش کتابخانه‌ها در پیشرفت جوامع" به امضاء پرز سالمرون، و دکتر فریبرز خسروی، رئیس انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران رسید. رئیس ایفلا در خصوص ملحق شدن ایران به این برنامه در راستای ایفای نقش کتابخانه‌ها در پیشرفت جوامع عنوان کرد که در حال حاضر، ایران هفتاد و سومین کشوری است که به این برنامه ملحق شده است. او خاطر نشان کرد دولت‌ها باید متوجه باشند که از طریق کتابخانه‌ها می‌توانند به اهداف آموزشی گسترده‌ای دست یابند.

در انتهای نشست، نفیسه احمد، رئیس کتابخانه ملی مالزی نیز طی سخنانی گفت: ما خرسندیم که در کشور مالزی میزبانی ایفلا 2018 را بر عهده داریم. او ادامه داد انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران می تواند سفیر ایران در مالزی باشد و امیدواریم با حضور ایرانیان بر غنای ایفلا 2018 افزوده شود.

بازدید و شرکت در نشست‌های تخصصی،

گامی جهت افزایش ارتباطات مراکز کتابداری و آرشیوی ایران با ایفلا

رئیس ایفلا، در راستای آشنایی با عملکرد کتابخانه های ایران و همچنین افزایش تعاملات و ارتباطات کتابخانه ها و کتابداران ایرانی با فدراسیون بین المللی ایفلا ، از برخی مراکز تخصصی کتابداری و آرشیوی کشور بازدید و با مدیران ، مسئولان و کتابداران به گفتگو نشست:

-         سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران: خانم گلوریا پرز سالمرون، رئیس ایفلا، با رئیس، معاونین و مدیران سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران دیدار کرد. در این نشست، دکتر بروجردی، رئیس این سازمان، ضمن اشاره به هشتادمین سال تأسیس کتابخانه ملی اظهار کرد: امیدواریم از طریق ایفلا منابع اطلاعاتی مربوط به کتاب و سند را با سایر کشورها توسعه دهیم. سالمرون نیز ضمن تشکر از میزبانی این سازمان گفت: امیدواریم در سایه این ارتباطات عملکرد بهتری را در همکاری‌های مشترک شاهد باشیم. وی ضمن اشاره به حضور 14 نفر از ایران در گردهمایی سال گذشته ایفلا گفت: در ایفلا، ایران مدلی برای سایر کشورهاست. همچنین دکتر خسروی، معاون پژوهش و منابع دیجیتال این سازمان با اشاره به سابقه چهل ساله ایران در ایفلا اظهار داشت که ایران جزء اولین کشورهایی بود که " ایران مارک" را بر اساس یونی مارک تعریف کرده است. او افزود ایران جزء اولین کشورها در آموزش کتابداری نیز محسوب می شود. شرکت در مراسم ویژه برنامه‌های هشتادمین سال تأسیس کتابخانه ملی ایران، از جمله آئین " پنجره ای رو به فردا" شامل رونمایی از 3 سایت (تارنمای جدید سایت سازمان، قفسه های مجازی و تارنمای مارک ایران) وهمچنین یک اپلیکیشن نما (اپلیکیشن کتابخانه ملی) و نیز شرکت در مراسم رونمایی از سامانه فهرست نسخ خطی فارسی در جهان، مجموعه نسخ محدث قمی و ابطال تمبر یادبود هشتادمین سال تأسیس کتابخانه ملی با حضور معاون اول رئیس جمهور و جمعی از مدیران و سفیران از دیگر برنامه های حضور رئیس ایفلا در این سازمان بود.

-                     کتابخانه مرکزی دانشگاه الزهرا: رئیس ایفلا، در جمع مدیران کتابخانه، ریاست دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی و اساتید گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی این دانشگاه، حضور پررنگ کتابداران ایرانی در کنگره ایفلا را بهترین سرمایه‌گذاری برای مسئولین کتابداری ایران دانست. وی همچنین با اشاره به اهميت عضويت كتابخانه‌ها در كميته اصلي ايفلا، بر ضرورت همكاري و ارتباط كتابخانه‌اي، در تسهيل دسترسي همگاني به اطلاعات تأكيد نمود. سالمرون، آموزش راه‌هاي دسترسي به اطلاعات را از اهداف اصلي ايفلا دانست. رئیس ایفلا همچنین از ضرورت تغییر چهره کتابخانه‌ها برای همگام شدن با پیشرفت تکنولوژی سخن گفت و آن را بخشی از دیدگاه ایفلا خواند .دکتر رضایی شریف آبادی عضو هيأت علمي گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسي دانشگاه الزهرا بر اهميت و لزوم تأسيس کميسيون ملي ايفلا در ايران تاکيد نمود. رئیس کتابخانه مالزی نیزعامل اصلی میزبانی این کشور برای ایفلا 2018 را اتحاد تمام نهادهای کتابداری در مالزی دانست و گفت: همه کتابداران در مالزی برای این میزبانی تلاش کردند؛ کتابخانه ملی، مدرسه کتابداری، کتابخانه‌های عمومی، تخصصی و دانشگاهی، همه در هیئت ملی ما حضور دارند.

-                     کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد تهران: رئیس ایفلا و خانم نفیسه احمد رئیس کتابخانه ملی مالزی ، از بخش‌های مختلف کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد بازدید کرده و با خدمات متنوع آن آشنا شدند.

مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس: رئیس ایفلا در نشست صمیمی که با حضور رئیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس، اعضای هیئت مدیره انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران- شاخه فارس، مدیر کل کتابخانه‌های عمومی استان فارس، برخی از اساتید و کتابداران استان فارس برگزار شد، ضمن تحسین قابلیت‌های بالای استان فارس در حوزه فعالیت‌های کتابداری، پیشنهاد داد از طریق حضور فعال‌تر کتابداران در نشست‌های ایفلا، فعالیت‌های انجام شده در ایران و به ویژه در استان فارس از طریق ایفلا به جامعه جهانی کتابداری ارائه شود. وی همچنین بر لزوم تهیه بروشورهای معرفی کتابخانه‌ها به زبان انگلیسی تأکید کرد. سالمرون همچنین اجرای همایش ملی "چشم اندازهای ارتباط علمی" که در آن زمان مقدمات اجرای آن توسط انجمن علمی کتابداری و اطلاع رسانی ایران- شاخه فارس در حال پیگیری بود را بسیار تحسین برانگیز بر شمرد. قابل توجه است که پیام ویدئویی خانم گلوریا پرز سالمرون، در این همایش که در اردیبهشت ماه سال جاری در شیراز برگزار شد، برای شرکت کنندگان پخش گردید.

 

-         کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شهید بهشتی: در جلسه‌ای که با گروه مدیریتی کتابخانه دانشگاه بهشتی به همراه تعدادی از دانشجویان رشته علم اطلاعات و دانش شناسی برگزار شد، پرز سالمرون از فعالیت‌های این دانشگاه از جمله ایجاد کتابخانه برای کودکان اساتید و دانشجویان در دانشگاه ابراز خشنودی کرد. وی افزود ایفلا در برنامه "نگاه جهانی"، به چالش ها و مسئولیت های موجود کتابداران جهان می پردازد و سعی دارد صدای همه کتابداران جهان را منعکس کند. در این نشست همچنین به مباحثی پیرامون عضویت کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شهید بهشتی در بخش کتابخانه‌های دانشگاهی ایفلا و همکاری‌های آتی ایفلا و این کتابخانه اشاره شد. در صورت قطعی شدن عضویت کتابخانه مذکور در ایفلا، کتابخانه دانشگاه شهید بهشتی اولین کتابخانه دانشگاهی در ایران خواهد بود که به عضویت ایفلا در آمده است. پرز سالمرون همچنین در دیدار خود با رئیس این دانشگاه به اهداف اصلی ایفلا برای حفظ کتابخوانی و یافتن راه های جدید جهت دسترسی به اطلاعات، اشاره کرد. وی همچنین از موزه این کتابخانه که شامل تعدادی از اسناد، کتب و نقاشی‌های تاریخی است، بازدید کرد.

سالمرون با اعلام رضایت از سفر خود به ایران عنوان کرد: من سفر به ایران را به همه کتابداران جهان توصیه می‌کنم. گفتنی است خبر سفر رئیس ایفلا به ایران، در سایت رسمی این فدراسیون به نشانی http://www.ifla.org/node نیز درج شده است.

سخن پایانی:

ارتباط و تعامل مؤسسات، کتابخانه ها و نهادهای مرتبط با حرفه کتابداری، برای رسیدن به توسعه علمی و حرفه‌ای و جهت نیل به هدف مشترک غایی، که همان دسترسی همگان به اطلاعات است امری ضروری است. از طریق افزایش ارتباطات علمی، فرهنگی، اجتماعی و ... است که مباحث و ایده‌های جدید ارائه می شوند، داده‌ها و نظریه ها تبیین، نقد و اصلاح می شوند، چالش‌ها شناسایی و رفع می شوند و در نهایت موجبات رشد و گسترش حرفه حاصل می آید.

طبق گفته های رئیس ایفلا در سفر اخیر خود به ایران، رویکرد جدید این سازمان بر مشارکت، ارتباط و شمول همه سازمان‌ها و نهادها در اقصی نقاط دنیا است. به نظر می رسد ایفلا، با بررسی ابعاد مختلف ارتباطات در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی و همچنین مطالعه و تحقیق در خصوص شرایط هر یک از کتابخانه‌ها و با اجرای طرح‌هایی چون " رویای جهانی"، " نقشه راه کتابداری در جهان"، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و ...تمهیداتی در جهت افزایش ارتباطات و راهبردهایی جهانی برای رفع چالش‌های بین المللی را به کار برده است. سفر رئیس ایفلا به ایران، برگزاری نشست‌های تخصصی با مدیران و کتابداران، بازدید از مراکز تخصصی کتابداری و آرشیوی و انعقاد تفاهم نامه‌های همکاری، گام‌های با ارزشی جهت ارتباط بیشتر ایران با این سازمان بین‌المللی قلمداد می شود. همچنین تأکید ایشان مبنی بر عضویت کلیه کتابداران در ایفلا و تلاش در جهت ایجاد تحول در عملکرد این فدراسیون، از طریق تقویت کتابخانه‌ها، خود نمایانگر این واقعیت است که ذهنیت رئیس کنونی ایفلا بر مشارکت فعال اجتماعی و افزایش تعاملات و ارتباطات متمرکز است.

منابع:

-          خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، (7/12/1396). هشتاد سالگی کتابخانه ملی گرامی داشته شد. بازیابی 18 خرداد 1397، از http://www.isna.ir

-          رسانه کتابداری و اطلاع رسانی ایران (لیزنا) ، ( 7/12/1396). کتابداران می توانند بهترین سفیر ایران در کنگره ایفلا باشند. بازیابی 10 خرداد 1397، از http://www.lisna.ir

-          رسانه کتابداری و اطلاع رسانی ایران (لیزنا) ، ( 9/12/1396). سفر به ایران را به همه کتابداران جهان توصیه می کنم. بازیابی 10 خرداد 1397، از http://www.lisna.ir

-          وب سایت داخلی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، (6/12/1396). رئیس ایفلا در دیدار با اشرف بروجردی: در ایفلا ایران مدلی برای سایر کشورهاست. بازیابی 9 خرداد 1397، از http://www.nlai/lists

-          وب سایت داخلی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، (7/12/1396). رئیس ایفلا: کتابخانه‌ها دروازه‌ای برای نیل به دموکراسی است. بازیابی 9 خرداد 1397، از http://www.nlai/lists

-          وب سایت داخلی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، (7/12/1396). رئیس ایفلا در جمع کتابداران: تأثیر کتابخانه‌ها در رسیدن به اهداف آموزشی غیر قابل انکار است. بازیابی 9 خرداد 1397، از http://www.nlai/lists

-          وب سایت دانشگاه الزهرا (6/12/1396). ملاقات فدراسیون بین المللی انجمن‌ها و مؤسسات کتابداری، ایفلا با ریاست و مسئولان دانشگاه الزهرا. بازیابی 11 خرداد 1397، از http://www.alzahra.ac.ir/index.aspx

-          وب سایت دانشگاه شهید بهشتی، (6/12/1397). بازدید رئیس ایفلا ( گلوریا پرز سالمرون) از کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شهید بهشتی. بازیابی 11 خرداد 1397، از http://www.sbu.ac.ir.

-          وب سایت کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد (7/12/1396). بازدید رئیس ایفلا و رئیس کتابخانه ملی مالزی ازکتابخانه حسینیه ارشاد. بازیابی 19 خرداد 1397، از http://www.hepl.ir

-          هنری، کارول (1381)/ نشاط، نرگس، مترجم. "ایفلا". دایره المعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی (ج. 1، صص 424-427). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.

 

---

[1] -International Federation of Library Associations and Institutions