زهرا شاه نظرنژاد، عضو هیات مدیره و مسئول کمیته روابط عمومی و اطلاع رسانی انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران - شاخه فارس
کتابخانه نهادی است اجتماعی که با گروه های اجتماعی مختلف سروکار دارد، بنابراین بر اساس جامعه استفاده کننده انواع گوناگونی دارد و از اهداف، وظایف و تشکیلات خاصی برخوردار است. جامعه دانش آموزی از نخستین سال دبستان تا آخرین سال دبیرستان به کتابخانه ای مجهز نیاز دارد تا روحیه ی پژوهش و مطالعه فردی در آنها ایجاد شود.

امروزه کتابخانه های آموزشگاهی ضمن وابستگی به نظام آموزشی از اهمیت خاصی در آموزش نوین برخوردارند. آموزش یک بعدی که فقط به حفظ و یادگیری چند کتاب درسی محدود شود نمی تواند کمک چندان موثری باشد. در عصر امروز هیچ برنامه آموزشی کامل شمرده نمی شود مگر اینکه علاوه بر مطالعه کتاب های درسی، حاوی برنامه ریزی مناسب برای استفاده دانش آموزان از مجموعه های غیر درسی نیز باشد.کتابخانه های آموزشگاهی نقش حیاتی در آموزش دارند و به حمایت کامل از برنامه های آموزشگاهی می پردازند و در حقیقت این کتابخانه ها باید به عنوان آزمایشگاه یادگیری تلقی شوند. برهمین اساس و با توجه به اهمیت این کتابخانه ها، کارگروهی تخصصی در انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران تشکیل شده تا با برگزاری نشست و پیش نشست های تخصصی در حوزه کتابخانه های آموزشگاهی به پویاسازی هرچه بیشتر این کتابخانه ها کمک رسانند.این کارگروه برای اولین بار در آبان ماه 1397 به صورت مستقل در چهارمین کنگره متخصصان علوم اطلاعات ایران با برگزاری نشست کتابخانه های آموزشگاهی با عنوان "سواد اطلاعاتی: نقش حمایتی کتابخانه های آموزشگاهی در گسترش سواد اطلاعاتی در نظام آموزش و پرورش" و برای دومین سال در پنجمین کنگره متخصصان علوم اطلاعات ایران در تاریخ 30 آبانماه 1398 نیز به صورت مستقل و با عنوان "تعامل انجمن کتابداری با آموزش‌وپرورش جهت تقویت کتابخانه‌های آموزشگاهی" به دبیری دکتر نسترن پورصالحی(مسئول کمیته کتابخانه‌های آموزشگاهی انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران) در مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران تشکیل جلسه داد.
در کنگره پنجم اعضای نشست کتابخانه های آموزشگاهی متشکل بود از علی زرافشان (معاونت اسناد کتابخانه و مرکز اسناد ملی ایران و معاون اسبق وزیر آموزش‌وپرورش)، علی رمضانی (مدیرکل فرهنگی، هنری، اردوها و فضاهای پرورشی وزارت آموزش‌وپرورش)، دکتر اکرم عینی (رییس اداره کتابخانه و مرکز اسناد سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، از اعضای کمیته کتابخانه های آموزشگاهی انجمن کتابداری) و دکتر علی حسینی‌خواه (عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی، مدیر مجتمع آموزشی).
در این نشست دکتر عینی به بیان تاریخچه ای از جایگاه سازمانی کتابخانه ها در وزارت آموزش و پرورش پرداخت. وی ایجاد کارگروه تخصصی در معاونت پرورشی برای ادامه فعالیت ها، استفاده از شاخه های استانی انجمن برای توسعه فعالیت ها در سطح کشور، تاکید بر راه اندازی کتابخانه دیجیتال پشتیبان برنامه درسی، شناسایی کتابخانه های آموزشگاهی موفق و ارائه عملکرد آنها جهت الگودهی به دیگران، ارائه برنامه های منظم و هدفمند به معلمان و معاونان پرورشی در مدرسه برای اجرای برنامه های ترویج کتابخوانی اثربخش تر، کمک به راه اندازی پایگاه اطلاعاتی کتابداران و بررسی وضعیت فعلی کتابخانه های آموزشگاهی و کتابخانه های کلاسی را مورد اشاره قرار داد. سپس دکتر حسینی خواه به بیان نقش و اهمیت کتابخانه در نظام تعلیم و تربیت نوین پرداخت. وی با نمایش تصاویری از کتابخانه مجتمع آموزشی تحت مدیریت خود و توصیف فضای فیزیکی و آموزشی حاکم بر آن به بیان اهمیت کتابخانه و فضای آن در مدرسه پرداخت. وی ضرورت ایجاد فضایی برای به اشتراک گذاری تجربیات درباره عمکرد مدارس مختلف در رابطه با کتابخانه ها و همچنین سازماندهی منابع به شیوه ساده و مناسب کودکان دبستانی را نیز مطرح نمود. در ادامه علی رمضانی ضمن بیان فعالیت های انجام شده مرتبط با کتاب و کتابخوانی در آموزش و پرورش از جمله مسابقه کتابخوانی تحت عنوان طرح دانایی توانایی و همچنین طرح کتابخانه دیجیتال، بر ضرورت برگزاری دوره های آموزشی مرتبط با کتابداری و ترویج کتابخوانی برای معلمان و مربیان تربیتی تأکید کرد. سپس مهندس زرافشان به بیان تجربیات خود در حیطه آموزش و پرورش و تشریح اهمیت دو مقوله توسعه کتابخانه و توسعه خواندن پرداخت. در زمینه توسعه کتابخانه پیشنهادهایی چون ایجاد کارگروه مشترک با مدیریت فرهنگی هنری، استفاده از تجربه موفق خیرین اندیشه ساز در آموزش و پرورش، ایجاد فضای تعامل بین کانون پرورش فکری، اداره کل پژوهش و برنامه ریزی و انتشارات کمک آموزشی، اداره کل فرهنگی هنری و فضاهای پرورشی که سه ضلع فعال در بدنه آموزش و پرورش هستند و پبگیری طرح کانون مدرسه را مطرح نمود و در زمینه توسعه خواندن به موضوع اشکال در مهارت خواندن و خوب خواندن و توجه به نتایج آزمون پرلز و ضرورت بهره گیری از نتایج آن برای بهبود وضعیت خواندن در کشور پرداخت. در ادامه نشست حضار به بیان نظرات خود از جمله لزوم تغییر نگاه به مقوله آموزش و تغییر نظام آموزشی تک کتابی و متکی بر حفظیات و تبدیل شدن آن به نظام مسئله محور که در آن کتابخانه به عنوان یک عنصر مهم در فرایند آموزش مطرح می شود؛ ارتقای جایگاه کتابخانه آموزشگاهی به عنوان بخشی از فرایند آموزش؛ بهره گیری از نتایج پژوهش های انجام شده در حیطه کتابخانه های آموزشگاهی؛ استفاده از کتابدار سیار بین مدارس برای راه اندازی و ساماندهی به اوضاع کتابخانه های آموزشگاهی؛اختصاص زنگ و یا روز ویژه کتابخوانی؛تشویق خیرین و استفاده از ظرفیت کمک های مردمی و پویش های اجتماعی جهت تجهیز کتابخانه های آموزشگاهی؛ امکان حضور دانشجویان رشته جهت کارورزی در راستای راه اندازی کتابخانه های مدارس؛ در نظر گرفتن مشوق هایی برای کتابداران کتابخانه های عمومی فعال در مدارس؛ در نظر گرفتن مشوق هایی برای مدارس غیر انتفاعی دارای کتابخانه و کتابدار؛ بهره گیری از معلمان و دانش آموزان نویسنده در برنامه های ترویج کتابخوانی در آموزش و پرورش و تشویق آنها؛ توجه معلمان ادبیات و نگارش به عمیق خواندن و درک عمیق تر و نظارت بر محتوای خواندن و توجه کتابهای نگارش به این امر؛ توجه به ضرورت استخدام کتابداران متخصص و آموزش تخصصی کتابیاران فعال در مدارس پرداختند.
شایان ذکر است که علی رمضانی از طرح ها و ایده ها و تلاش برای اجرایی سازی آن ها در بدنه آموزش و پرورش استقبال نمود و در پایان مقرر شد تا پیشنهادهای مرتبط با تقویت و احیاء کتابخانه های آموزشگاهی توسط کمیته کتابخانه های آموزشگاهی انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران جمع بندی و به آموزش و پرورش اعلام شود و زمینه اجرائی شدن آن ها با انعقاد تفاهم نامه فراهم گردد.

منابع:
• مرتضوی، ناهید. (1381). اهمیت و نقش کتابخانه‌های آموزشگاهی در آموزش. فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات،13(2)،113-120.
• خبرگزاری لیزنا