کتابخانه‌های تخصصی آلمان در حوزه علوم اسلامی در یک نگاه
مهشید آردی، دانشجوی کارشناسی علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شیراز
زهرا شاه نظرنژادخالصی، عضو هیات مدیره و مسئول کمیته روابط عمومی انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران – شاخه منطقه جنوب کشور
کتابخانه مرکز مطالعات اسلامی و همکاریهای بین فرهنگی
بزرگ‌ترین کتابخانه تخصصی اسلام در آلمان متعلق به مرکز مطالعات اسلامی و همکاریهای بین‌فرهنگی در مانهایم است. در این کتابخانه ۱۰۰ هزار کتاب تخصصی در حوزه مطالعات اسلامی، الهیات اسلامی و شرق‌شناسی به شش زبان عربی، ترکی، فارسی، آلمانی، انگلیسی و فرانسه وجود دارد. در بخش اصلی کتابخانه، کتاب‌هایی با موضوعات علوم قرآن و تفسیر، حدیث، فقه و اصول فقه، تاریخ اسلام، عرفان، فلسفه و تصوف وجود دارد. در بخش دیگر کتابخانه، کتاب‌هایی درباره آموزش‌های دینی، امور پزشکی، اخلاق پزشکی و شعر قرار دارد. این کتابخانه بزرگ و بی‌نظیر با کمک محققان، دانشمندان و خیرین جهان اسلام ساخته شده و اینک مکانی مناسب برای تحقیقات اسلامی در غرب است.
اطلاعات بیشتر:
https://ifis-iz.com/bibliothek
کتابخانه تخصصی شیعه در کلن
از دیگر کتابخانه‌هایی که برای مطالعه و پژوهش در حوزه اسلامی در آلمان وجود دارد، می‌توان به کتابخانه تخصصی شیعه در کلن اشاره کرد. بخش اصلی این کتابخانه، ده‌هزار کتاب در زمینه‌های مختلف مانند تفسیر قرآن، فقه، فلسفه و کلام، عرفان، اخلاق عملی و علم اصول دارد. همچنین بخش دیگری از کتابخانه به تحولات فرهنگی و سیاسی سال‌های اخیر ایران پس از انقلاب اختصاص یافته است. بخش کوچکی از این مجموعه در سال ۱۹۴۹ میلادی تحت سرپرستی پروفسور گِرَف از استادان دانشگاه کلن خریداری شد. البته در آن زمان کتابخانه تخصصی شیعه تاسیس نشد. بعدها پرفسور عبدالجواد فلاطوری در سفرهای تحقیقاتی به ایران، کتاب‌هایی را از کتابخانه‌های شخصی در شهرهای مشهد، اصفهان و تهران خریداری و به سمینار شرق‌شناسی دانشگاه کلن منتقل کرد و بدین ترتیب در سال ۱۹۶۵ میلادی، کتابخانه تخصصی شیعه در دانشگاه کلن بنیانگذاری شد. این کتابخانه در فاصله سال‌های ۱۹۶۵ تا ۱۹۷۵ توسعه یافت و نسخه‌های خطی بسیاری در حال حاضر در آن وجود دارد. هر چند با درگذشت پروفسور فلاطوری، تلاش چندانی برای توسعه کتابخانه شیعه انجام نشد، اما این کتابخانه سال‌هاست که سهم بزرگی در پژوهش و تحقیقات در حوزه علوم و عقاید شیعی دارد.
اطلاعات بیشتر:
http://orient.phil-fak.uni-koeln.de/24038.html
کتابخانه مرکز اسلامی هامبورگ
یکی دیگر از کتابخانه‌های آلمان که منابع خوبی در حوزه مطالعات اسلامی دارد، متعلق به مرکز اسلامی هامبورگ است. این کتابخانه با بیش از ۶ هزار عنوان کتاب در حوزه فقه و اصول فقه، قرآن، احادیث، سرگذشت امامان، عرفان، زبان و ادبیات عربی و همچنین تاریخ ایران برای پژوهشگران و دانشجویان مطالعات اسلامی ارزش و اهمیت زیادی دارد. بسیاری از کتاب‌های این کتابخانه توسط مولفان آنها به مرکز اسلامی هامبورگ اهدا شده است. از این افراد می‌توان به مرحوم آیت‌الله‌العظمی سید محسن حکیم و مرحوم آیت‌الله طالقانی اشاره کرد که کتاب‌های خود را با دستخط خویش به مرکز اسلامی هامبورگ اهدا کرده‌اند. علاوه بر این، کتابخانه شخصی مرحوم پروفسور فلاطوری نیز که طبق وصیت وی به مرکز اسلامی هامبورگ اهدا شده، بر غنای این کتابخانه افزوده است. علاقه‌مندان می‌توانند این کتاب‌ها را در محل قرائت‌خانه مطالعه کنند و یا با عضویت در کتابخانه، کتاب مورد نظرشان را برای ۲ هفته به امانت بگیرند. البته از این کتابخانه برای جلسات علمی نیز استفاده می‌شود. همچنین برخی مواقع، سالن زیبای کتابخانه برای آموزش نقاشی به نوجوانان، نمایش فیلم و برگزاری جشن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر این‌ها از سال ۲۰۰۸ میلادی، بخش کتابخانه کودک و نوجوان نیز در این مرکز احداث شده است. در این کتابخانه، کتاب‌هایی به زبان‌های فارسی، آلمانی، عربی و... در اختیار کودکان قرار می‌گیرد.
اطلاعات بیشتر:
http://fa.izhamburg.de/index.aspx?pid=10415
کتابخانه‌های اسلامی در دانشگاه‌های آلمان
علاوه بر کتابخانه‌هایی که به همت سازمان‌های اسلامی و مسلمانان فرهیخته ساخته شده‌اند، تعدادی از دانشگاه‌های آلمان نیز کتابخانه‌های تخصصی در حوزه مطالعات اسلامی دارند. دانشگاه گوته فرانکفورت یکی از مراکز آموزش عالی آلمان است که کتابخانه ارزشمند و بی‌نظیری در حوزه علوم اسلامی دارد. در کتابخانه مرکز تاریخ عربی- مطالعات اسلامی در دانشگاه گوته فرانکفورت، بیش از ۲۵ هزار جلد کتاب مرجع در حوزه علوم اسلامی به زبان‌های آلمانی، ترکی و عربی وجود دارد. همچنین این کتابخانه مجموعه‌های مهمی از نسخه‌های خطی عربی را در اختیار دارد. کتابخانه مرکز تاریخ عربی- مطالعات اسلامی در دانشگاه گوته در کنار کتابخانه ملی آلمان در فرانکفورت، امکان خوبی برای تحقیق و پژوهش برای علاقمندان رشته مطالعات اسلامی فراهم کرده است.
اطلاعات بیشتر:
https://www.uni-frankfurt.de/43432620/Bibliothek_des_Instituts_f%C3%BCr_Studien_der_Kultur_und_Religion_des_Islam
کتابخانه موسسه الهیات اسلامی دانشگاه ازنابروک
موسسه الهیات اسلامی دانشگاه ازنابروک نیز کتابخانه خوبی در حوزه علوم اسلامی دارد. در این کتابخانه ۶ هزار جلد کتاب در حوزه علوم اسلامی به زبان عربی، آلمانی و ترکی وجود دارد. از مهم‌ترین کتاب‌های این کتابخانه می‌توان به صحاح ستّه (معتبرترین کتب حدیث نزد اهل سنت)، تفسیر طبری (یکی از قدیمی‌ترین و جامع‌ترین تفسیرهای روایی قرآن در قرن سوم هجری)، تفسیر کشاف اثر زمخشری، تفسیر کبیر نوشته فخرالدین رازی، همچنین تفسیرهای جدید قرآن و برخی آثار مهم مذاهب فقهی و کلامی اهل سنت مانند حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی اشاره کرد. این کتابخانه منابع خوبی برای کار و پژوهش محققان و دانشجویان الهیات اسلامی در دانشگاه ازنابورک دارد.
اطلاعات بیشتر:
https://www.irp-cms.uni-osnabrueck.de/institut/bibliothek.html
کتابخانه تخصصی دانشگاه توبینگن
دانشگاه توبینگن از دیگر دانشگاه‌هایی است که کتابخانه‌ای تخصصی در حوزه مطالعات اسلامی دارد. کتابخانه مرکز الهیات اسلامی در دانشگاه توبینگن در حال حاضر حدود ۴ هزار جلد کتاب در حوزه ادبیات عربی، مطالعات اسلامی، علوم قرآن و حدیث، حقوق اسلامی، فلسفه و فرهنگ اسلامی در اختیار دارد. همچنین بخش دیگری از این کتابخانه به کتاب‌هایی با موضوعات دین، کلام اسلامی و تاریخ اسلامی تعلق گرفته است.
اطلاعات بیشتر:
https://uni-tuebingen.de/fakultaeten/zentrum-fuer-islamische-theologie/zentrum/bibliothek
کتابخانه تخصصی مطالعات شرقی دانشگاه کیل
همچنین کتابخانه تخصصی مطالعات شرقی در دانشگاه کیل نیز مجموعه‌های ارزشمندی در حوزه علوم اسلامی دارد. در این کتابخانه ۲۵ هزار کتاب درباره اسلام، فرهنگ و جوامع اسلامی وجود دارد. تمرکز این کتابخانه، جمع‌آوری کتاب‌هایی از کشورهای عربی، فارسی‌زبان و ترکیه است. از آنجا که اکثر کتاب‌های این کتابخانه به عنوان کتاب مرجع شناخته می‌شوند، امکان قرض گرفتن آنها وجود ندارد، اما در شرایط ضروری، دانشجویان و محققان می‌توانند صفحات کتاب را اسکن کنند.
اطلاعات بیشتر:
https://www.islam.uni-kiel.de/de/bibliothek
کتابخانه تخصصی دانشگاه بیله فلد
دانشگاه بیله فلد نیز کتابخانه‌ای تخصصی در حوزه اسلام دارد. علاقمندان می‌توانند طیف وسیعی از کتاب‌های علوم اسلامی(آثار غزالی تا آنه ماری شیمل) را در این کتابخانه پیدا کنند. همه این کتاب‌ها به زبان آلمانی نوشته و یا ترجمه شده‌اند.
منابع:
https://www.mehrnews.com/amp/4747523
