گفتگو با مریم پاسالاری کتابدار کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز

مصاحبه گر و پیاده ساز: دکتر پگاه تاجر

استادیار علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت و نائب رئیس انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران، شاخه منطقه جنوب کشور

ضمن عرض سلام ممنون میشم اول خودتان را معرفی کنید و بفرمایید در حال حاضر در چه بخشی از کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز مشغول به فعالیت هستید؟

سلام. ممنونم که این فرصت را در اختیار من قرار دادید. مریم پاسالاری هستم. کارشناسی کتابداری از دانشگاه شیراز و کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی گرایش مدیریت کتابخانه های دیجیتال از دانشگاه پیام نور مرکز شیراز.

من ورودی سال ۱۳۷۷ در دوره کارشناسی کتابداری دانشگاه شیراز هستم و فارغ التحصیل مقطع کارشناسی در سال ۱۳۸۱. ورودم به کتابخانه مرکزی این گونه بود که شش ماه بعد از فارغ التحصیلی از دوره کارشناسی از طریق استاد رکن الدین احمدی لاری و یکی از همکلاسی هایم مطلع شدم که کتابخانه در نظر دارد از فارغ التحصیلان مقیم شیراز برای همکاری در انجام یک طرح پژوهشی دعوت کند. دی ماه ۱۳۸۱ به کتابخانه آمدم. یک ماه بعد، ریاست محترم وقت، جناب آقای دکتر حیاتی مرا به بخش امانت فرستادند و از بهمن ۱۳۸۱ همکاری من به صورت جدی با کتابخانه مرکزی دانشگاه شیراز شروع شد. از ۱۳۸۲ به صورت شرکتی و از سال ۱۳۸۷ به صورت قراردادی مشغول به کار بودم. سال ۱۳۹۸ بالاخره پیمانی شدم. متأسفم که این را می گویم اما با شکایت به دیوان عدالت اداری پیمانی شدم.

از سال ۱۳۹۲ فهرست نویسی پایان نامه ها را در بخش پایان نامه های کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز آغاز کردم. از سال ۱۳۹۵ با عنوان کارشناس پایان نامه ها به صورت جدی فعالیتم در این بخش شروع شد. افتخار ارائه خدمات این بخش به دانشجویان دانشگاه شیراز و سایر دانشگاههای کشور را دارم.

به نظر شما اهمیت بخش پایان نامه ها در کتابخانه دانشگاهی چیست؟

همانطور که می دانید بخش‌ پایان‌نامه، به دلیل وجود منابع ارزشمند پژوهشی، اهمیت زیادی دارد و یکی از پر استفاده ترین، زنده ترین و پویا ترین بخش های کتابخانه های مرکزی است.

محل دقیق بخش پایان نامه ها در کتابخانه مرکزی کجاست و چه خدماتی ارا‌ئه می دهد؟

بخش پایان نامه ها در طبقه سوم کتابخانه قرار دارد. شاید جالب باشه که بدانید تا قبل از سال ۱۳۹۱ فقط پایان نامه های دانشکده های علوم اجتماعی و علوم انسانی در این بخش ارائه می شد. از سال ۱۳۹۱ به بعد پایان نامه های دانشکده علوم تربیتی هم به مجموعه دانشکده کتابخانه مرکزی اضافه شد. در حال حاضر این بخش حاوی ۲۴ هزار عنوان از پایان نامه های دانشکده های علوم انسانی، علوم اجتماعی، علوم تربیتی، هنر و معماری، علوم کشاورزی، دامپزشکی، مهندسی و الهیات و همچنین واحد بین الملل و واحد الکترونیکی دانشگاه شیراز هست.

این مجموعه با سیستم دیویی تنظیم شده و مانند سایر منابع چاپی، قابل جستجو و بازیابی از طریق رایانه‌های ویژه جستجو است. پایان نامه‌ها امانت داده نمی شوند. بردن پایان نامه ها به سایر نقاط کتابخانه ممنوع است. عکسبرداری از پایان نامه ها ممنوع است. از هر پایان نامه حداکثر تا 20 صفحه می توان کپی گرفت. ۲۵ صفحه اول پایان نامه ها در برنامه آذرسا، به آدرسhttps://azarsa.shirazu.ac.ir قابل دسترسی است.

خدمات دهی بخش پایان‌نامه‌ها در حال حاضر به دو صورت حضوری و غیر حضوری هست. دانشجویان می توانند به کتابخانه مراجعه کنند و از منابع این بخش استفاده کنند. دانشجویانی که دانشجوهای دانشگاه‌های دیگر کشور هستند و حتی دانشجوهایی که دانشجوی دانشگاه شیراز هستند اما در دانشگاه شیراز حضور ندارند هم می‌توانند ۲۵ صفحه اول پایان نامه که در دسترسشان قرار دارد به من درخواست بدهند و وجه را به حساب کتابخانه واریز کنند و از طریق ایمیل برای من فیش واریزی و صفحات درخواستی شان را ارسال کنند. من هم فایل پی دی اف صفحات مورد نظر شان رو برایشان می فرستم.

شما به عنوان کتابدار در بخش پایان نامه های کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز عموماً چه فعالیت هایی انجام می دهید؟

بعد از اینکه دانشجوها نسخه صحافی پایان نامه شان را به من تحویل دادند، من پایان نامه ها رو شماره ثبت می زنم و بعد کار های حفاظتیش در بخش دیگری از کتابخانه انجام میشه و دوباره به خودم ارجاع داده میشه که من اطلاعات کتابشناختی پایان‌نامه ‌ها، توصیفگرها و کلاً کل اطلاعات پایان نامه ها به اضافه چکیده ها و pdf پایان نامه را در برنامه آذرسا آپلود می کنم.

قبل از سال ۹۵ از طریق تحصیلات تکمیلی یک نسخه از پایان‌نامه‌ها به کتابخانه مرکزی ارسال می شد ولی خیلی وضعیت این بخش نابسامان بود من اون موقع فقط وظیفه ورود اطلاعات پایان نامه ها را بر عهده داشتم ولی از سال ۹۵ به بعد به این بخش منتقل شدم و هم خدمات فنی مانند فهرست نویسی منابع این بخش را انجام می دهم، هم ارائه خدمات به کاربران این پخش را.

زمانی که به این بخش منتقل شدم با همکاری یکی از همکاران، آقای رنجبر که در حال حاضر در بخش دیجیتال سازی کار اسکن کتب خطی، سنگی،... را انجام می دهند و با کمک دو تا از دانشجویان توانستم این بخش را ساماندهی کنم و پایان نامه ها را بر اساس دانشکده، رشته، گرایش تحصیلی، سال دفاع و نام خانوادگی دانشجویان در قفسه مرتب کنم که از این نظر خیلی مرتب شد و دیگه از آن به بعد پایان نامه هایی که دانشجو ها از دانشکده های دیگر می آورند همه بر این اساس در قفسه ها قرار می گیرند و بازیابی شان هم خیلی راحت هست.

آیا در طول این سال ها تغییری در بخش پایان نامه های کتابخانه مرکزی ایجاد شده است که حاصل پیشنهاد و یا ایده خود شما باشد؟

ازسال ۱۳۹۶ با پیشنهاد خودم کاربر دریافت نسخه صحافی پایان نامه های دانشجویان دانشگاه شیراز در اتوماسیون آموزشی شدم. این امر باعث شد فایل های پایان نامه ها و ورود اطلاعات آنها دقیق تر و با نظارت بیشتر انجام شود. از نظر فهرست نویسی هم باعث شد در برنامه آذرسا فهرست نویسی پایان نامه ها یکدست تر شود. در ضمن، تا قبل از آن سال دانشجوها موظف بودند که نسخه‌های پایان نامه های خودشان را که حداکثر تا هفت نسخه بود و خیلی زیاد بود به تحصیلات تکمیلی دانشگاه ارائه دهند. برای دانشکده هاشون، به تعداد استاد راهنما برای استاد راهنما، برای ایرانداک، CD. خلاصه خیلی زیاد بود و از لحاظ مالی خیلی به دانشجوها فشار وارد می شد. همچنین از لحاظ فضایی هم برای کتابخانه‌ها اصلا مقرون به صرفه نبود. به خاطر همین من پیشنهاد دادم که فقط یک نسخه از پایان‌نامه‌ هر دانشجو به کتابخانه مرکزی تحویل داده شود و خوشبختانه دانشگاه هم موافقت کرد و همه نسخه ها حذف شد حتی نسخه های استاد راهنما و دانشجوها الان موظف هستند فقط یک نسخه از پایان نامه شان را به کتابخانه مرکزی دانشگاه شیراز تحویل بدهند.

مورد دیگه اضافه شدن روش پژوهش هر پایان نامه به عنوان توصیفگر در هنگام فهرست نویسی آن است که بر اساس نیاز اطلاعاتی مراجعه کنندگان در طول سالهای فعالیتم در این بخش به آن رسیدم. بسیاری از کاربران نام روش تحلیل یا تحقیق خاصی مانند روش تحلیل مضمون، معادلات ساختاری و یا تی تک نمونه ای را به من می گفتند و به دنبال پابان نامه هایی با چنین روش هایی بودند. لذا به ذهنم رسید تا روش هر پایان نامه هم به عنوان توصیفگر به دیگر توصیفگرهای آن اضافه شود تا زمانی کاربران نام روشی را جستجو می کنند به پایان نامه مورد نظرشان دست بیابند.

آیا خدمات بخش پایان نامه های کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز با همه گیری کووید-۱۹ دستخوش تغییراتی شد؟

در اوج همه گیری کرونا به تبع خدمات حضوری نداشتیم و دانشجوها بر اساس همون ۲۵ صفحه اول پایان نامه به من درخواست می دادند که خب مشکلات خیلی از دانشجویان از این طریق حل می شد. البته این را هم بگویم که سامانه ایرانداک برای پایان نامه هایی مربوط به قبل از سال ۹۸ خیلی کمک بود. همانطور که می دانید هر کاربر بعد از ثبت نام در پایگاه ایرانداک می توانست ۴ فایل در طول هفته دریافت کند. ولی همانطور که گفتم برای پایان نامه های جدید به من درخواست می دادند و من برایشان ارسال می‌کردم که این واقعاً هم کار دانشجوها رو خیلی راحت کرده بود هم کار من را. چون وقتی که به این بخش مراجعه حضوری باشه یک وقت هایی خیلی شلوغ میشه و تا حدودی نمی رسم به کارهای دیگه ای مثل فهرست نویسی.

آیا قرار است درآینده خدمات جدیدی در بخش پایان نامه های کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز ارائه شود؟

قرار است که با مجوز هیئت رئیسه دانشگاه، تمام متن پایان نامه هایی که سه سال از دفاع آنها گذشته است در سامانه آذرسا در دسترس دانشجویان قرار بگیرد.

اگر چنین شود به نظرتان این بخش چگونه می تواند از سوء استفاده های احتمالی جلوگیری کند؟

درست است که کاربران موظف هستند که از هر قسمت پایان نامه که استفاده می کنند، منبع رو ذکر کنند و سامانه همانندجو در پایگاه ایرانداک هم تا حدودی تونسته جلوی سوء استفاده را بگیرد اما خب همچنان احتمال سرقت علمی و فروش و نقض حق مؤلف هست. شاید زمان آن رسیده که از فناوری های جدید مانند زنجیره بلوکی برای محرمانگی سوابق کاربر و جلوگیری از سوء استفاده های احتمالی استفاده کرد.

شنیده ایم تا کنون دو بار عنوان کتابدار نمونه را کسب کرده اید. دلایل این امر از نظر خودتان چه بوده است؟

یک بار سال ۱۳۹۶ در سطح کتابخانه‌ های دانشگاه شیراز به عنوان کتابدار نمونه معرفی شدم. به نظرم دلیلش همان نابسامانی زیاد این بخش به لحاظ فیزیکی بود که با یاری خدا و همکاری آقای رنجبر و دو نفر از دانشجویان موفق به ساماندهی شدیم و خیلی مرتب شد. سال گذشته آبان ماه هم به خاطر اینکه اطلاعات از بین رفته بود و توانستم در کنار کار جاری این بخش، اطلاعات از دست رفته را هم ساماندهی و و ورود اطلاعات کنم از طرف مسئولان محترم کتابخانه به انجمن علمی کتابداری و اطلاع رسانی ایران شاخه منطقه جنوب کشور معرفی شدم و کتابدار برگزیده منطقه جنوب کشور در سال ۱۴۰۰ شدم.

از اینکه فرصت انجام این گفتگو را به ما دادید بسیار سپاسگزاریم. موفقیت هایتان روزافزون...