گفتکو با دکتر علی بیرانوند، مدیر داخلی مجله مدیریت اطلاعات و دانش شناسی

زهرا شاه نظرنژادخالصی، دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی گرایش مدیریت اطلاعات و دانش دانشگاه شیراز

مریم ترکمن، دانشجوی کارشناسی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شیراز

مهشید آردی، دانشجوی کارشناسی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شیراز

1.لطفاً در ابتدا خودتان را برای مخاطبان معرفی و بفرمایید که در کدام نشریات مشغول به فعالیت هستید؟

با سلام.علی بیرانوند هستم،دکترای علم اطلاعات و دانش شناسی از دانشگاه اصفهان ، عضو هیات علمی دانشگاه پیام نورو مدیر داخلی مجله مدیریت اطلاعات و دانش شناسی از ابتدای تاسیس تا به امروز.

این مجله توسط دانشگاه پیام نور و به صورت فصلنامه چاپ می شود. هم اکنون ۲۶ امین شماره در وب سایت مجله قابل بازدید است. با توجه به اینکه یکی از وظایف مدیر داخلی هماهنگی با سردبیر جهت تخصیص داور/داوران، پیگیری داوری مقالات، ارسال نتایج داوری به نویسندگان، بررسی مقالات بازنگری شده توسط نویسندگان، نظارت بر انجام اصلاحات و رعایت ساختار مجله و هماهنگی با ویراستار و صفحه آرا جهت تنظیم مقالات است، عمده مطالعات اینجانب در حوزه مدیریت دانش و مبحث اشتراک گذاری دانش صورت گرفته است.البته بحث مطالعات آلتمتریکس هم از حوزه های جالبی است که چندین مقاله در این مورد در مجلات داخلی چاپ کردم.

2.ضرورت داوری علمی را چگونه ارزیابی می‌ کنید؟

انتشار آثار علمی، بدون داوری و ارزیابی بی معناست. اگر قرار است اثری در یک مجله منتشر شود باید توسط متخصصان مورد ارزیابی قرار گیرد.داوری علمی از جنبه های زیر قابل بررسی است:

-        داوری علمی موجب اعتبار مجله می شود.

-        داوری علمی ارزش استنادی مقاله را افزایش می دهد.

-        داوری علمی خودارزیابی داوران از دانسته­های خود را به دنبال دارد.

-        داوری علمی انتقال دانش داور به نویسنده را به همراه دارد.

3.فرآيند داوری مقالات به چه نحوی انجام می‌گیرند؟

به طور معمول، مقالات در دو مرحله داوری می شوند. در مرحله اول، سردبیر و تیم مدیریت مجله مقاله را از نظر ارتباط موضوعی، کیفیت محتوا و رعایت الگوی مجله مورد بررسی قرار می دهند. در این مرحله عدم رعایت هر یک از موارد مزبور ممکن است به بازنگری و یا عدم پذیرش مقاله منتهی شود. در مرحله دوم مقاله به داوری ارسال می شود. معمولا در این گام از دو داور تخصصی برای داوری مقاله استفاده می شود.

4.مبانی تئوريك و عملی داوری مقالات علمی به چه صورت می ‌باشد؟

مبانی تئوری و عملی داوری معمولا آموزش داده نمی شود. در بحث ضرورت آموزش داوری مقالات علمی هیچگونه تردیدی نیست. بسیاری از داوران اصول اولیه داوری مقالات را آشنایی ندارند. اما مجلات با توجه به ضرورت موجود باید از این دسته داوران کمک بگیرند. به نظر من برگزاری دوره های آموزشی برای داوران ضروری است. ولی معمولا داوران بر اساس شاخصهای مجلات، داوری میکنند. نقص فلسفی و نظری در این زمینه زیاد است.

5.دلايل پذيرش يا رد مقالات در طول یک داوری علمی چه مواردی می ‌تواند باشد؟

به طور رسمی، مرتبط نبودن موضوع، اشکالات ساختاری، ایرادات علمی عمیق، از جمله دلایل رد مقالات است. اما متاسفانه عوامل دیگری در سطح مجلات علمی دیده می شود که به عدم پذیرش علمی مقالات مرتبط نبوده و غالبا جنبه سوءگیری­ های شخصی دارد. نگارش مقالات پر تعداد توسط برخی نویسندگان، عدم موافقت فکری سردبیران با برخی نویسندگان از جمله مواردی هستند که پذیرش علمی مقالات را تحت تاثیر خود قرار می دهند.

6.نقش داور مقالات به طور کلی چيست؟

نقش داوران این است که با پایش علمی و ساختاری مقاله و ارزیابی آن از پذیرش مقالات ضعیف جلوگیری شود تا به اعتبار مجله خدشه وارد نشود. همچنین برخورداری از نظرات داوران علمی باعث می شود نویسندگان به ایرادات کار خود پی ببرند.

7.قوانين تدوین و تصویب شده برای داوران علمی چگونه است؟

تا به امروز من دستورالعمل کلی برای داور مشاهده نکرده ام. قوانین مکتوبی در این زمینه نیست. هرکسی بر اساس تخصص خود داوری می کند و در این مسیر شاخص مجلات را هم لحاظ می کند.

باز هم تاکید می کنم، نبود یک دستورالعمل مدون، و یا دوره های آموزشی باعث ایجاد خلا بزرگی در داوری علمی در سطح مجلات داخلی شده است. به نظر من مثل تمامی دوره های آموزشی، باید داوران دوره های خاصی را بگذرانند و مجلات از داورانی استفاده کنند که گواهی حضور در این دوره های آموزشی را داشته باشند.

8.چگونه می‌ توان یک داوری علمی مناسب را انجام داد؟

یک داوری علمی باید عاری از سوگیری باشد و بر اساس تخصص و توجه به شاخص­های مجله صورت گیرد. اگر ایرادی گرفته می شود راهکار برطرف کردن آن نیز گفته شود. داور علمی نباید با دیدگاه انتقادگرایانه فرایند داوری را پیش ببرد. داوری علمی باید با ارائه پیشنهادات رفع اشکالات موجود همراه باشد.

9.در پایان چنانچه نکته ‌ای پیرامون داوری علمی به پژوهشگران و مخاطبان ما دارید بفرمایید؟

در ابتدا اینکه مبنای نظرات اینجانب در پاسخگویی به سوالات بالا داوری مجلات علمی بود. همایش ها از این قاعده مستثنی هستند. دوم اینکه به نظر من یک انجمن علمی مثل انجمن کتابداری یا انجمن ایرانی اخلاق یا هر انجمن تخصصی دیگر باید دوره های آموزشی ویژه داوران علمی برگزار کند. بدون برگزاری این دوره ها، داوری ها از روی شهود است و گاهی با سوگیری همراه است.

از جناب آقای دکتر علی بیرانوند بابت اینکه وقت ارزشمند خود را در اختیار ما قرار داده و مطالب ارزشمندی را ارائه نمودند بسیار سپاسگزاریم...