معرفی رشته ادبیات کودک و نوجوان
اعظم ایزدی
مسئول فرهنگی مرکز شماره یک کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شیراز
از آنجا كه يكی از اركان دانشگاهی شدن ادبيات كودك، وجود دوره‌هاي مستقل دانشگاهی در رشته‌ی ادبيات كودك است، مركز مطالعات ادبيات كودك تاسيس رشته‌ی دانشگاهی ادبيات كودك را از جمله اهداف اصلی خود قرار داده و همچنان كه در اساسنامه مركز پيش‌بيني شده است در نخستين نشست‌های خود بحث در اين باره را آغاز كرد. به دليل ماهيت ميان رشته‌اي ادبيات كودك، و لزوم تسلط متقاضيان ورود به دوره، بر اطلاعات كارشناسانه درزمينه‌های ادبيات، علوم تربيتی، روانشناسی، جامعه‌شناسی و ...تاکید و قرار شد دوره در سطح كارشناسی ارشد طراحي شود. بدين شكل دانش‌آموختگان دوره‌هايكارشناسی در رشته‌های يادشده (و رشته‌های مربوط ديگر) مي‌توانند مطالعات تخصصي خود را در رشته‌ی ادبيات كودك دنبال كنند.
مركز طي جلسات متعدد (حدود 6 ماه) و پس از بررسي فعاليت‌هايی كه پيش از اين در كشور در همينجهت انجام شده بود، و نيز بررسي برنامه كليه‌ي دانشگاه‌هايي كه در جهان در سطح ارشد دوره‌ي ادبيات كودك را اجرا مي‌كنند، فهرست دروس، شرح هر درس و ديگر موارد لازم را طراحي و تدوين كرد و جهت بررسي به بخش ادبيات فارسی دانشگاه شيراز ارسال داشت. هر چند در اين برنامه، كارشناسي ارشد ادبيات كودك به صورت ميان‌رشته‌ای تعريف شده است، اما مجری اصلي دوره بخش ادبيات فارسي خواهد بود. طي 3 جلسه بحث و گفتگو در بخش ادبيات فارسيو انجام اصلاحات لازم، برنامه جهت بررسي در شوراي آموزشی، به دانشكده ي ادبيات ارسال گرديد و پس از بررسي در كميسيون آموزشی دانشكده و كميسيون طرح و برنامه‌ی دانشگاه شيراز، سرانجام در تاريخ 15/5/86 در هيئت رئيسه‌ی دانشگاه شيراز، تصويب شد و در تاريخ 29/5/86 از سوی معاونت تحصيلات تكميلی دانشگاه براي شوراي گسترش وزارت علوم به تهران ارسال گرديد. اين برنامه پس از طي مراحل مقرر سرانجام در 28/5/88 در وزارت علوم به تصويب نهايی رسيد.
درباره‌ی مركز
مركز مطالعات ادبيات كودك دانشگاه شيراز موسسه‌ايعلمي- پژوهشي است كه زير نظر معاونت پژوهشي دانشگاه شيراز ادارهمي‌شود. اين مركز در سال 1384 تاسيسگرديده است.
اهداف مركز
از آنجا كه رشد كيفي آثار منتشر شده در قلمروي ادبيات كودكوابسته به رشد كيفي نقد (چه نزد خود آفریننده‌ی اثر و چه نزد منتقد اثر) است، و نيز از آنجا كه رشد نقدبر مبناي نظريه،شدنی است وتوليد نظريه نيز بدون تكيه برپژوهشهایروشمند به انجام نمي‌رسد، مركز مطالعات ادبيات كودك دانشگاه شيراز در همان حال كه مي‌كوشد با انجام پژوهشهاي بنيادين در حيطه‌ي ادبيات كودك و نيز با كمك به انجام اينگونه پژوهشها به امر پژوهش و به تبع آن به نظريه و نقد ادبيات كودك گسترش و ژرفا بخشد، در پي تحقق امر دانشگاهي شدن اين ادبيات نيز هست. تصور مركز آن است كه بي چنين رويدادي تحقق روشمند شدن پژوهش در قلمرو مورد بحث ناممكن است.
وظايف مركز
مركز مطالعات ادبيات كودك دانشگاه شيراز در جهت تحقق هدف ياد شده انجام وظايف زير را براي خود ضروري ديده است:
- راه‌اندازي دوره‌يكارشناسي ارشد ادبيات كودك در دانشگاه‌هاي كشور
- انتشار مجله‌يعلمي-پژوهشي در قلمروي ادبيات كودك
- تاليف و ترجمه‌يآثار مطرح در زمينه‌ينقد و نظريه‌يادبيات كودك
- راه‌اندازي كتابخانه‌يتخصصي ادبيات كودك در دانشگاه شيراز،ايجاد بانك‌هاي اطلاعاتي، مركز اسناد و مدارك، آرشيو عكس، فيلم، اسلايد، نرم افزار و تجهيزات رايانه‌اي مناسب
- تدوین و ارائه‌ی طرح‌های پژوهشی بنیادین و کاربردی در زمینه‌ی ادبیات کودک و جلبحمایت سازمان‌ها، موسسات و نهادهایملی و بین‌المللی در انجام این طرح‌‌ها
- اجراي همایش‌ها و كنفرانس‌ها براي به روز كردن اطلاعات و يافته‌هاي پژوهشي در نظريه‌يادبيات كودك در عرصه‌هاي ملي و بين‌المللي در جهت هماهنگ كردن يافته‌ها ومعرفت‌هاي مختلف (ادبيات، روانشناسي، تعليم و تربيت، زبان‌شناسي، جامعه‌شناسي و ...) براي رسيدن به دركي ژرف از ادبيات كودك
- برگزاري جشنواره‌ي دو سالانه‌يپژوهش و نيز گزينش و معرفي پژوهشهاي برتر
- تلاش در جهت ارائه‌یدرس "ادبيات كودك" در دوره‌ي كارشناسي بخش‌هاي ادبيات فارسي و ادبيات انگليسي در كليه‌ي دانشگاه‌هاي كشور
- تشويق دانشجويان كارشناسي ارشد و دكتري به جهت‌دهي پايان‌نامه‌هاي خويش به سوي ادبيات كودك و كمك به ايشان در تنظيم طرح تحقيق و اجراي پژوهش
- برقراري ارتباط و مبادله‌ي تجارب با سازمان‌هاي مشابه در عرصه‌هاي ملي و بين‌المللي
گشایش نخستین دوره
نخستین دوره‌ی کارشناسی ارشد ادبیات کودک در مهرماه 1389 در بخش ادبیات فارسی دانشگاه شیراز گشایش یافت. 6 دانشجو در این دوره فعالیت‌های تحصیلی خود را آغاز کردند.
حمايت مركز مطالعات ادبيات كودك از پايان‌نامه‌هاي ارشد و دكتري در زمينه‌يادبيات كودك و نوجوان
مركز از پايان‌نامه‌هاي كارشناسي ارشد و دكتري حمايت مي‌كند. اين حمايت طبق مصوبه ي27/11/86 هيئت مؤسس مركز، به دو صورت انجام مي‌گيرد:
الف- خدمات مشاوره‌اي به دانشجويان جهتپايان‌نامه: در اين صورت دانشجو، پس از پايان كار، در قسمت سپاس‌گزاري رساله از " مركز مطالعات ادبيات كودك دانشگاه شيراز " سپاس‌گزاري و دو نسخه از پايان‌نامه‌ي خود را به آرشيو مركز هديه مي‌كند.
ب- مركز، هر دو سال يكبار، بهترين رساله‌هايكارشناسي ارشد و دكتري در زمينه‌ی ادبيات كودك را انتخاب و مورد تقدير قرار مي‌دهد.
نخستین دانش‌آموختگان کارشناسی ارشد ادبیات کودک در ایران
مرجان کامیاب نخستین دانش‌آموخته‌ی کارشناسی ارشد ادبیات کودک ایران در روز شنبه هشتم مهرماه 1391 در بخش ادبیات فارسی دانشگاه شیراز از پایاننامهی خود دفاع کرد. عنوان این پایان‌نامه "بررسی الگوهای فرزندپروری و نقش مادر و پدر در ادبیات کودک: تحلیل محتوای کتابهای داستانیتصویری کودکان" بود. دکتر فریبا خوشبخت و دکتر سعید حسام‌پور استادان راهنما و دکتر محبوبه البرزی و دکتر مرتضی خسرونژاد استادان مشاور این پایان‌نامه بودند. دکتر فریده پورگیو نیز به عنوان نماینده‌ی تحصیلات تکمیلی در این جلسه شرکت داشتند. دکتر مرتضی خسرونژاد مدیر مرکز مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز در شروع این جلسه اظهار داشت که امروز در این اتاق کوچک قلبهای بزرگی می‌تپد، قلبهایی که از شوق تحقق بخشیدن به آرزوهایی بزرگ تاب و قرارندارند. آنچه امروز و در این لحظه در اینجا اتفاق می‌افتد برگی تازه بر تاریخ ادبیات کودک ایران می‌افزاید، همچنان که تاسیس مرکز مطالعات ادبیات کودک آغاز فصلی تازه در تاریخ ادبیات کودک ایران بود.
دومین دانش‌آموخته‌ی کارشناسی ارشد ادبیات کودک ایران از پایاننامهی خود دفاع کرد. عطیه فیروزمند، دومین دانش‌آموخته‌ی کارشناسی ارشد ادبیات کودک ایران در روز چهارشنبه دوازدهم مهرماه 1391 از پایاننامهی خود با عنوان "بررسی تطبیقی رابطه‌ی بینامتنیت، تمرکززدایی و توانمندسازی در آثار داستانی- تصویری احمدرضا احمدی، محمدرضا شمس، آنتونی براون و موریس سنداک" دفاع کرد.دکتر مرتضی خسرونژاد استاد راهنما و دکتر فریدهپورگیو و دکتر سعید حسام‌پور استادان مشاور این پایان‌نامه بودند.
ساناز هامون‌پو، نخستین کارشناس ارشد ادبیات کودک ایران است. وی فارغ التحصیل دانشگاه مک کواری سیدنی در استرالیا است و پایاننامهی خود را با عنوان "رد پای اساطیر ایرانی در ادبیات کودک معاصر ایران" زیر نظر پروفسور جان استیونز به انجام رسانده است. دکتر مرتضی خسرونژاد مدیر مرکز مطالعات ادبیات کودک در مراسمی که در 26 آذرماه 1388 از سوی انجمن علمی بخش آموزش ابتدایی و پیش از دبستان دانشکده‌ی علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شیراز برای بررسی مسائل مربوط به این رشته برپا شده بود، پس از معرفی ساناز هامون‌پو به عنوان نخستین دارنده‌ی درجه‌ی کارشناسی ارشد ادبیات کودک ایران اظهار داشت: "هامون‌پو از ذوق، استعداد و انگیزه‌ای بسیار بالا برای ادامه‌ی تحصیل در رشته‌ی ادبیات کودک برخورداراست و از این رو مرکز مطالعات بر آن شد حداکثر امکان را برای تحقق خواست این دانشجو فراهم آورد و اکنون بسیار خوشوقتیم که وی با موفقیت تمام به کشور باز گشته و موضوعی نو و شایسته را مورد تحقیق قرار داده است." در پایان هدیه‌ای که از سوی انجمن علمی بخش آموزش ابتدایی و پیش دبستانی تهیه شده بود به ساناز هامون‌پو اهدا شد. دکتر فرخنده مفیدی و مصطفی رحماندوست سخنرانان این نشست علمی بودند.هامون‌پو دارای درجه‌ی کارشناسی زبان و ادبیات انگلیسی از دانشگاه شیراز است.
اعضای مرکز مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز
دکتر لاله آتشی استادیار زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه شیراز
طاهره آدينه پورمترجم و پژوهشگر ادبيات كودك (كارشناس ارشد آموزش زبان فارسي)
دکتر محبوبه البرزیدانشیار آموزش ابتدايي و پيش دبستاني دانشگاه شيراز
دكتر فريده پورگيواستاد زبان و ادبيات انگليسي دانشگاه شيراز (عضو هيئت موسس)
دكتر سعيد حسام پوراستاد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه شيراز
دكتر کاووس حسن‌لي استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شيراز (عضو هیئت موسس)
دکتر داوود خزاییدكتراي زبان و ادبيات انگليسي
دكتر مرتضي خسرونژاداستاديار تاريخ و فلسفه تعليم و تربيت دانشگاه شيراز (عضو هيئت موسس و مدير مركز)
دكتر فريبا خوشبختدانشیار آموزش ابتدايي و پيش دبستاني دانشگاه شيراز
دکتر هاجر ستودهدانشیار علوم کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه شیراز
دكتر مني‍ژه عبدالهيدانشیار ادبيات فارسي دانشگاه علوم پزشكي شيراز
دکتر فاطمه فرنیا دکترای زبان و ادبیات انگلیسی
دكتر فريده يوسفيدانشیار روانشناسي تربيتي دانشگاه شيراز
مطالب برگرفته شده از سایت مرکز مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز (http://shirazu.ac.ir/ccls/ )
