معرفی کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان ایران
Iranian Children National Library
شیوا رضایی، کارشناس مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس
مقدمه
کتابخانه برای کودکان و نوجوانان به منزله پایگاه مهم آموزشی است که می‌تواند به کمک اندوخته‌های کتابداران، گستره دانش کودکان و نوجوانان را افزایش دهد (نشاط و حری نقل در نشاط و منجمی، 1395) و این بدان معناست که توسعه کتابخانه‌های کودک و نوجوان و استفاده روزافزون کودکان از کتاب باید همگام با توسعه کتابخانه‌های بزرگسالان و استفاده آنان از همه منابع اطلاعاتی باشد. در این زمینه، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، گام های ارزنده‌ای را باهدف ایجاد کتابخانه‌ای استاندارد و نمونه برای ارائه خدمات به کودکان برداشته است.
طبق یافته‌های نشاط و منجمی (1395) از میان 133 کشور در جهان که دارای کتابخانه ملی هستند، تنها سه کتابخانه ملی (کتابخانه ملی ایران، کتابخانه ملی کره جنوبی و کتابخانه ملی مسکو) دارای بخش مستقل کتابخانه کودکان و نوجوانان هستند.
تاریخچه
در اوایل دهه 1360، به دليل ادغام مركز خدمات كتابداري با کتابخانه ملي و انتقال پرسنل صاحب نظر آن، مقدمات كتابخانه كودك و نوجوان پايه‌گذاري شد. با افزایش روزافزون انتشار کتاب برای کودک و نوجوان، روزآمد شدن کتابشناسی ملی، متخصصان را برآن داشت تا در مورد شیوه سازماندهی کتابهای کودک و نوجوان تصمیم‌گیری کنند. بديهي است كه دو نسخه از کتابهای كودكان و نوجوانان نيز مانند ساير آثار منتشرشده در ایران از طريق قانون واسپاري به كتابخانه ملي می‌رسید و مثل ساير منابع در کتابشناسی ملی ايران منعكس می‌شد. اما فهرست‌نویسی و رده‌بندي این كتب بر مبناي ضوابط جديد و طبق موازين بینالمللی اولين بار در کتابشناسی ملي ايران، نیمه دوم سال 1362 به چاپ رسيد.به جهت رده‌بندي خاص (دیویی) كه متفاوت با رده‌بندي كتب ديگر بود و فقدان فضاي لازم امكان استفاده از اين منابع تا بهره‌برداري از ساختمان جديد ميسر نشد. در سال 1384 یک‌بار ديگر به جهت حجم زياد کتابهای كودك و نوجوان درباره جزئيات شماره بازيابي آن ها با گردآمدن دست‌اندرکاران كتابخانه‌هاي كودكان و نوجوانان كشور، تصميماتی جديدتر گرفته شد. امروز بر اساس همان تصميمات کتابهای كودک و نوجوان سازماندهي می‌شود. سرانجام كتابخانه كودكان و نوجوان پس از تهيه و تجهيز در تاريخ 21/11/85 افتتاح شد و درب‌های تحقیق را برای محققان و پژوهشگران این حوزه گشود. این کتابخانه تلاش دارد تا با فراهم ساختن مواد نوشتاری، غیرنوشتاری و شاهکارهای ادبی، هنری و علمی کودکان و نوجوانان داخل و خارج از کشور، محمل کم‌نظیری را برای پژوهشگران ادبیات کودک به‌وجود آورد (بابازاده، 1387).
در حال حاضر کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان ایران در معاونت کتابخانه ملی، اداره کل اطلاع رسانی و تحت عنوان یکی از زیرمجموعه های گروه ویژه[1] فعالیت کرده و اداره می شود.
اهداف
سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با درنظر داشتن رهنمودهای بینالمللی از جمله ایفلا 2008، که در آن توجه به حقوق کودکان در دسترسی آزاد و رایگان به منابع و اطلاعات، در جهت رشد و توسعه قابلیت‌ها و توامندی‌های آنان مورد تأکید قرار گرفته است، کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان را با هدف ایجاد کتابخانه‌ای استاندارد و نمونه تأسیس و راه اندازی کرد. اهم اهداف تعیین شده برای این کتابخانه به شرح زیر می باشد:
- تقویت ذوق خواندن و شوق دانستن و روحیه جستجوگری و پژوهش از طریق گردآوری مجموعه غنی و منحصر به فرد از منابع
- ارائه خدمات مطابق با نیازهای اطلاع‌رسانی، فرهنگی و سرگرمی کودکان و نوجوانان
- ارائه برنامه‌های متنوع و خلاقانه در راستای حمایت از فرآیندهای یادگیری، مطالعه، سوادآموزی و ... از طریق برگزاری برنامه‌های قصه‌گویی، جشن‌ها و ...
- ایجاد یک کتابخانه استاندارد کودکان و نوجوانان، طبق استانداردهای بین المللی به عنوان الگویی زنده برای سایر کتابخانه‌های کودکان کشور
- ارائه خدمات به والدین و خانواده‌ها
وظایف و فعالیت‌ها:
در راستای رسیدن به اهداف تعیین شده، کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان ایران فعالیت‌های متنوعی را در دستور کار خود قرار داده است.
- ارائه خدمات به كودكان و نوجوانان7- 14 سال
- آموزش کودکان برای استفاده بهینه از کتابخانه
- ارائه خدمات به پژوهشگران حوزه كودك و نوجوان
- انجام برنامه‌هاي جانبي چون قصه‌گويي، شعرخواني، نمايش فيلم و غیره براي مراجعان كتابخانه
- هماهنگ‌سازي بازديدهاي دسته‌جمعي و اختصاصي از كتابخانه كودك
- برگزاري نمايشگاه از آثار نقاشي كودكان و نوجوانان كشور
- معرفي‌تازه‌هاي كتاب كودك و نوجوان در صفحه خانگی کتابخانه
- آرشيو دو نسخه از كتب دريافتي براي نسل‌هاي بعدي و امانت نسخه سوم برای استفاده در محل
- تدوين فهرستگان کتابهای كتابخانه‌هاي كودكان و نوجوانان كشور
فراهم‌آوری
فراهم‌آوري و گسترش مجموعه كتابخانه نيز مطابق با همه روش‌هاي مرسوم در كتابخانه‌هاي ملي مانند خريد، مبادله، اهداء و واسپاري صورت مي‌گيرد. این مجموعه طیف وسیعی از مواد مرجع و نیز منابع آموزشی و سرگرمی در موضوعات مذهب، علم، هنر، ادبیات و تاریخ شامل کتب و نشریات ادواری، نقاشی و کارتون، اسباب‌باز‌ی‌ها، بازی‌های آموزشی، رایانه و نرم افزار را داراست. کتابهای ویژه کودکان و نوجوانان نابینا و کتاب‌هایی به زبان های دیگر که در ایران منتشر شده اند نیز در بخش های جداگانه در این مجموعه جای دارند.
در حال حاضر اين كتابخانه داراي بيش از 300000 نسخه كتاب به زبان‌های فارسي و غیرفارسی برای کودکان و نوجوانان است. 33 عنوان نشريه خاص كودكان و نوجوانان، مواد غیر کتابی شامل لوح فشرده، نوار كاست، لوح آموزشي، پازل و غيره منابع این کتابخانه را تشکیل می‌دهد. مجموعه با ارزش کتابهای خارجی کتابخانه بیش از 30 زبان زنده دنیاست که علاوه بر فرآیند خرید، بخش عمده آن از طریق اهدای منابع شورای کتاب کودک، مجموعه زنده یاد حسین ابراهیمی (الوند) از خانه ترجمه و مجموعه مصطفی رحماندوست شکل گرفته است.
منابع کتابی و غیر کتابی در این کتابخانه در دو قسمت تالار و مخزن نگهداری می شوند. کتابهای چاپ شده بعد از سال 1381، نسخه سوم کلیه کتب و نیز منابع غیر کتابی در تالار کتابخانه چیده شده در معرض نمایش و دسترسی کاربران می‌باشند. کتاب‌هایی که قبل از سال 1381 چاپ شده‌اند، در مخزن کتابخانه کودکان و نوجوانان نگهداری می شوند.
خدمات
در حال حاضر استفاده از خدمات و امکانات کتابخانه کودکان و نوجوانان منحصر به محققان، پژوهشگران، نویسندگان و تصویرگران کودک و نوجوان است. منابع این کتابخانه به خارج از کتابخانه امانت داده نمی‌شود؛ در عین حال با مراجعه حضوری، امکان استفاده چندین منبع به صورت سالنی برای محققان و پژوهشگران این حوزه فراهم است. ارائه خدماتی نظیر خدمات مرجع، تهیه اسکن و زیراکس از دیگر مکانات این کتابخانه است. علاوه بر این، کودکان و نوجوانان 7-14 ساله در قالب بازدیدهای گروهی با معرفی آموزشگاه‌ها و ارگان‌های مربوطه از این کتابخانه استفاده و از برنامه های قصه خوانی، شاهنامه خوانی و ... بهره مند می شوند.
فعالیت‌های جانبی و رویدادها
در راستای ترویج فرهنگ کتابخوانی، برنامه های مختلفی بصورت مناسبتی در کتابخانه کودک برگزار می شود:
ü برگزاری جشن‌ها به مناسبت رونمایی از کتابهای ترجمه و تألیف و اهدای جوایز به کودکان؛
ü اجرای کارگاه‌های آموزشی برای کودکان مختلف همانند کارگاه محیط زیست؛
ü کارگاه‌های آموزشی برای والدین همانند کارگاه کودک، رسانه، خانواده؛
ü آیین تقدیر از فعالان حوزه کودک به مناسبتهای مختلف همانند روز جهانی پناهندگان افغانی؛
ü برگزاری جشن به منظور حمایت از کودکان کار بی‌سرپرست و بدسرپرست به صورت ماهیانه، که از این میان می توان به حضور پناه‌جویان افغان در این جشن ها اشاره کرد؛
ü بزرگداشت هفته کتاب و کتابخوانی همراه با اجرای برنامه تبادل کتاب با هدف آشنایی کودکان با کتاب و تشویق آنها؛
ü برگزاری مراسم به مناسبت روز جهانی کودک؛
ü بزرگداشت مناسبتهای آیینی همانند شب یلدا، نوروز و...؛
ü اجرای برنامه های جذاب و آموزشی، همراه با موسیقی در جشن ها و بزرگداشت‌ها، همانند شاهنامه‌خوانی، قصه‌‌خوانی و شعر‌خوانی توسط نویسندگان برگزیده حوزه کودک و نوجوان، کارگاه آموزش صحافی و غیره؛
ü برگزاری جشن‌های اختصاصی و بزرگداشت اشخاص فعال درحوزه کودک همانند خانم توران میرهادی، سوسن طاقدیس و ....
وبگاه کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان ایران
همان‌گونه که ذکر شد، استفاده از خدمات و امکانات کتابخانه کودکان و نوجوانان بیشتر مربوط به محققان، پژوهشگران، نویسندگان و تصویرگران کودک و نوجوانان است. از آن‌جا که به دلیل شرایط خاص کتابخانه ملی، کودکان و نوجوانان امکان استفاده و امانت منابع را نداند، ضرورت بهره‌مندی این قشر از جامعه از منابع، امکانات و خدمات کتابخانه از دغدغه‌های همیشگی مدیران و مسئولان کتابخانه ملی بوده است. در نهایت تصمیم بر آن شد تا با راه‌اندازی وبگاه کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان، کتابهای این کتابخانه برای کودکان و نوجوانان فارسی زبان تمام دنیا قابل استفاده و بهره‌برداری شود.
تاریخچه:
در سال 2002 به نوشآفرین انصاری، نماینده شورای کتاب کودک در کنگره بینالمللی ادبیات کودکان بازل (سوئیس)، در ملاقات با نماینده کتابخانه بینالمللی دیجیتال کودکان پیشنهاد شد ایران نخستین تجربه ایجاد یک مجموعه دیجیتال از کتابهای کودک و نوجوان با یک الفبای غیرلاتین را برعهده گیرد. شورای کتاب کودک 100 اثر منتخب را به کتابخانه بینالمللی دیجیتال معرفی کرد. پس از آن یک ناشر تجاری به نام نشر شباویز تا سال 2006 مجموعه کتابهای ایرانی این کتابخانه را به 466 عنوان رساند.
علاوه بر آن، بخشی از کنفرانس سالانه فدراسیون بینالمللی و مؤسسات کتابداری (ایفلا) که در سال 2007 در آفریقای جنوبی برگزار شد به معرفی کتابخانه دیجیتال بین المللی کودکان اختصاص یافت و نخستین کتابی که در معرفی آن ارائه شد، یک کتاب ایرانی بود. همین امر معاون پژوهش وقت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، دکتر فریبرز خسروی را بر آن داشت که پس ازبازگشت از ایفلا، اداره کل منابع دیجیتال سازمان را مأمور سازد تا در زمینه حضور منابع کودک و نوجوان در وب اقدام کند. به این ترتب "طرح پیشنهادی ایجاد وب سایت کودک و نوجوان کتابخانه ملی ایران" به منظور توسعه خدمات کتابخانه ملی برای کودکان و نوجوانان ایرانی داخل و خارج کشور در بهمن ماه 1385 مطرح شد. این طرح در چهار مرحله شامل مطالعه و پژوهش تطبیقی، طراحی وب‌سایت طبق استانداردها، توسعه و پیاده‌سازی و در نهایت راه‌اندازی و خدمات پشتیبابی ارائه شد. از جمله اهداف طرح، ارائه اطلاعات درباره منابع منتشر شده برای کودکان و نوجوانان به هر شکل و درهر مکان، ارائه متن کامل متونی که 35سال از انتشار آنها گذشته باشد، توسعه فرهنگ و زبان فارسی و جذب کودکان و نوجوانان در بهره‌برداری از منابع اینترنی بود. حمایت مصطفی رحماندوست به پیشرفت و اجرای کار کمک شایانی کرد. در نهایت وبگاه این کتابخانه با نام کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان به آدرس اینترنتی http://icnl.nlair در اردیبهشت ماه 1389 رسماً آغاز به کار کرد.
مصطفی رحماندوست در این وبگاه، در بخش " بچه ها سلام" روند شکل‌گیری این کتابخانه را با کودکان به اشتراک گذاشته است:
با رئيس سازمان اسناد و كتابخانه ملي نشسته بوديم و درباره راه‌هاي گسترش مطالعه گپ مي‌زديم. مي‌دانستيم كه سطح مطالعه بچه‌ها در ايران خيلي پايين است و براي اين كه كشورمان آينده بهتري داشته باشد، بايد به بچه ها كمك كنيم كه بيشتر كتاب بخوانند.
گفتم: پدر مادرها بايد بيشتر براي فرزندانشان وقت بگذارند؛ براي بچه‌ها هر روز شعر بخوانند، كتاب بخوانند، قصه بگويند، با آنها بازي كنند... اين حق بچه هاست. اگر اين كارها را بكنند بچه‌ها لذت مطالعه و بازي را بهتر مي‌فهمند.
گفت: خانه به تنهايي كافي نيست. در مدرسه‌ها بايد مطالعه آزاد و پژوهش دانش‌آموزي به روش درست پيش برود تا بچه‌ها لذت كشف كردن را بچشند.
گفتم: اما در مدرسه‌هاي ما، بچه‌ها بيشتر با نمره و حفظ كردن و امتحان دادن سر و كار دارند تا مطالعه آزاد و كشف.
گفت: درس لازم است، اما مطالعه غير درسي و انتخابي تاثيرگذارتر و سازنده‌تر است. فكر كن، بچه‌ها به هم كتاب درسي هديه نمي دهند، اما اگر امكانش را داشته باشند كتاب هاي غير درسي را به يكديگر هديه مي‌كنند. گفتم: كاش توي هر كوچه و خياباني يك كتابخانه مخصوص كودكان و نوجوانان داشتيم تا بچه ها به راحتي بروند آن جا و كتاب بخوانند و امانت بگيرند و در گوشه‌اي بنشينند با هم درباره كتاب‌هايي كه خوانده‌اند حرف بزنند.
گفت: كاش را كاشتند و سبز نكرد. با نشستن و آرزو كردن كه كاري پيش نمي رود. بنشين و فكر كن ببين چه كار مي توانيم بكنيم.
گفتم: درست است. با حلوا حلوا گفتن دهن شيرين نمي شود، اما وقتي برنامه‌ريزي و اجراي اين كارهاي بزرگ و همگاني با ما نيست، چه مي توانيم بكنيم؟
گفت: چرا از همين امكاناتي كه داريم، شروع نكنيم؟
بله. بايد دست به كار مي شديم. اين امكان را نداشتيم كه همه پدر و مادر ها را تشويق كنيم كه براي فرزندانشان شعر و قصه بخوانند، اين امكان را نداشتيم كه شيوه هاي آموزشي كشورمان را عوض كنيم، نمي توانستيم در هر محله‌‌اي يك كتابخانه كودكان و نوجوانان درست كنيم. اما...
قدم اول ما اين بود كه « كتابخانه ملي كودكان و نوجوانان» به وجود بيايد. ده ها سال بود كه از هر كتاب چاپ شده‌اي دو جلد به كتابخانه ملي مي رسيد و در اختيار مطالعه كننده‌ها گذاشته مي‌شد. اما كتاب هاي كودكان ثبت نمي‌شد و در اختيار مراجعه كنندگان به كتابخانه ملي قرار نمي‌گرفت. اين كتاب راست مي‌رفت توي مخزن بسته كتابخانه انبار مي شد. حتما هيچ پژوهشگري نمي توانست به آن كتاب ها كه سابقه ادبيات كودكان و نوجوانان كشورمان به شمار مي آيند، دسترسي پيدا كنند.
بيرون آوردن آن همه كتاب از مخازن و ثبت و قابل دسترس كردن آنها كار مهمي بود كه آغاز شد و هنوز هم ادامه دارد. اميدوارم در آينده همه كساني كه دل به پيشرفت بچه‌هاي ايراني سپرده‌اند و نيز همه پژوهشگران بتوانند از قديمي‌ترين تا تازه‌ترين كتاب‌هاي كودكان و نوجوانان فارسي را در كتابخانه ملي كودكان و نوجوانان پيدا كنند.
اين قدم، بيشتر به درد بزرگترهايي مي خورد كه بچه ها را دوست دارند. خود بچه ها چي؟
محيط و قوانين عضويت در كتابخانه ملي فرصت بهره‌برداري از اين كتابخانه را به بچه‌ها نمي دهد. تازه اگر بچه‌ها هم مي‌توانستند به كتابخانه ملي بيايند، به آرزوي برپا شدن يك كتابخانه كودك در هر محله نمي‌رسيديم.
نشستيم و گفتيم و برخاستيم و به اين برنامه رسيديم كه به جاي يك كتابخانه در هر محله، به هر خانه اي يك كتابخانه هديه كنيم...
در سال 1374 من و تعدادي از دوستان فرهنگ دوست نخستين كتابخانه مجازي كودكان و نوجوانان ايراني را با نام «دوستانه» راه اندازي كرده بوديم. هر چند آن تارنما به دليل هزينه هاي زيادش سه سال بيشتر دوام نياورد، اما سايت‌هاي كودكانه بسياري را به دنبال داشت. همه آن تجربه‌ها را مرور كرديم و با استفاده از تجربه‌ها، تخصص‌ها و امكانات كتابخانه ملي توانستيم به هر كودك و نوجوان ايراني- چه در ايران و چه در خارج- يك كتابخانه شخصي هديه كنيم.
حالا، با عضويت در كتابخانه ملي كودكان و نوجوانان ايران مي‌توانيد:
-متن كامل كتاب‌هاي كودكان و نوجوانان قديمي را بخوانيد و در كتابخانه خودتان بگذاريد.
-بعضي از مجله‌هاي قديمي كودكان و نوجوانان ايران را ورق بزنيد.
-كتاب‌هاي تازه اي را كه نويسندگان آنها به شما هديه كرده اند، بخوانيد.
-عكس، امضا، دست‌خط و شرح حال نويسندگان و شاعران خودتان را ببينيد.
-براي خودتان يك كتابخانه شخصي درست كنيد؛ به دوستانتان كتاب هديه كنيد و با آنها درباره كتاب‌ها حرف بزنيد.
-آلبوم عكس درست كنيد و به دوستانتان نشان بدهيد.
-آثار براي مجله كتابخانه بفرستيد تا ديگران هم نوشته‌هاي شما را بخوانند.
-بعضي از قصه‌ها را بشنويد
-و ...
«سازمان اسناد و كتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران» كاري را كه مي‌توانست، انجام داده است.
اكنون نوبت شما بچه‌هاي ايراني است كه...
خودتان مي‌دانيد كه بهتر است چه بكنيد.
شاد و سربلند باشيد.
مصطفی رحماندوست
مجموعه‌سازی:
مجموعه‌سازی کتاب‌ها به صورت دیجیتال در ابتدا با کتابهای مصطفی رحماندوست آغاز شد. او از ابتدای راه‌اندازی این وبگاه به عنوان سردبیر همکاری کرد و در گام اول تمام کتابهای خود را برای قرار گرفتن در وبگاه کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان، مجاز اعلام کرد. همچنین کتابهای بسیار قدیمی موجود در مجموعه شخصی خود را در اختیار این کتابخانه قرار داد.
توصیه یونسکو در " منشور حفظ میراث دیجیتالی" حاکی از آن است که معیارهای اصلی برای انتخاب منابع دیجیتالی باید بر اساس اهمیت و ارزش اسنادی، علمی و فرهنگی گذشته هر کشور باشد. بر این اساس رویکرد کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان در دیجیتال‌سازی منابع، " مجموعه‌سازی گزیده" است که طبق آن اولویت با آثاری‌ست که ارزش فکری و معنوی داشته، آسیب‌پذیر و نایابند و نیازهای بلند‌مدت کاربران را فراهم می‌کنند.
بر این اساس، درانتخاب منابع در وبگاه کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان – مانند کتابخانه دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران- اولویت با منابعی است که نایاب، منحصر به فرد، نفیس، دارای قدمت، با ارزش و پرتقاضا و نیز منابعی که خارج از ضوابط حق‌مؤلف باشند و یا مجوز از صاحبان محتوا اخذ شده باشد. به‌طور کلی انتخاب منابع برای ذخیره در وبگاه کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان در دسته‌های زیر صورت می‌گیرد:
- آثار گذشته‌نگر شامل نسخه‌های خطی و چاپ سنگی، اسناد مربوط به نهادهای کودکان و نوجوانان، تاریخ شفاهی فعالان در زمینه کودک و نوجوان و ...
- آثار پژوهش شامل کتابشناسی‌ها، مقاله‌نامه ها، طرح‌های پژوهشی، پایان‌نامه ها و سایر آثار پژوهشی در حوزه کودک و نوجوان
- آثار که جایزه‌ای به آنها تعلق گرفته است از جمله برگزیدگان آثار ویژه شورای کتاب کودک، آثار برگزیده کتاب سال و کتاب فصل در حوزه ادبیات کودک و نوجوان، جشنواره‌های کتاب و مطبوعات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، جایزه مهدی آذریزدی، آثار برگزیده جشنواره دوسالانه کتاب کودک و نوجوان، جایزه جهانی کتاب سال و ...
- آثار برگزیده ایرانی در جشنواره‌های خارجی شامل فهرست کلاغ سفید، بلونیا و براتیسلاوا
- آثار ترجمه برگزیده جوایز خارجی شامل جایزه هانس کریستین آندرسون، مدال نیوبری، پولیتزر و ...
- مجموعه‌های ویژه شامل مجموعه‌های بازنویسی و بازآفرینی آثار کلاسیک، مجموعه آثار و دست‌نوشته‌های نویسندگان ، شاعران، مترجمان، تصویرگران و ...
قابل ذکر است که درتبدیل مجموعه فیزیکی این کتابخانه به الکترونیک و قرار دادن آن دروب سایت، از روش کتابخانه دیجیتال بین المللی[2] الگو برداری شده است. همچنین گفتنی است سیاست ارزشیابی مجموعه بر اساس بررسی مدون میزان مراجعه اعضا به منابع و بررسی نیازهای اطلاعاتی جامعه مخاطب در آخر هر سال صورت می‌گیرد. ترتیب تجدید نظر در خط‌مشی کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان، با توجه به نتایج ارزشیابی مجموعه در پایان هر سال بررسی می‌شود و در صورت نیاز، تجدید نظرهای لازم صورت می‌گیرد. خط‌مشی جدید با تأیید صاحب‌نظران حوزه کتاب کودک و نوجوان به اجرا گذاشته می‌شود.
شرایط دسترسی
کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان مجاز است آثاری را به صورت تمام‌متن از طریق شبکه و وبگاه خود دراختیار قرار دهد که قانون حق مؤلف درباره آنها رعایت شده باشد، یا ناشر و پدیدآور اثر اجازه نشر آن را به کتابخانه داده باشد. سایر منابع ارزشمند در مخزن کتابخانه دیجیتال حفظ و نگهداری می شوند و تنها از طریق تالار رقمی در داخل سازمان برای پژوهشگران قابل دسترس هستند و صرفا اطلاعات کتابشناختی و نمایش صفحات ابتدایی آن در کتابخانه قابل دسترسی است. درباره این آثار محل نگهداری فیزیکی اثر در سایر کتابخانه‌ها از طریق فهرستگان یکپارچه به مخاطب ارائه می شود.
امکانات و خدمات:
- کتابخوانی: که از طریق آن می‌توان به متن کامل کتاب‌ها در دسته‌بندی‌های موضوعی، مطالعه کرد. همچنین امکان جستجوی پیشرفته، دسترسی به فهرست کتاب‌ها و منوی راهنمای استفاده از کتابخوانی در این قسمت تعبیه شده است؛
- کتابخانه شخصی: تمام کودکان و نوجوانان می‌توانند با ایجاد حساب کاربری، از کتابهای مورد علاقه خود در این سایت یک " کتابخانه شخصی" ایجاد کنند؛ کتابهای مورد علاقه خود را در این بخش ذخیره کنند و نظرات خود را درخصوص کتاب‌هایی که مطالعه می کنند با دیگران به اشتراک بگذارند ؛
- کتابهای برگزیده: شامل زندگی‌نامه، یادداشت، دست‌خط و امضای نویسندگان کتاب‌ها از جمله مصطفی رحماندوست و هوشنگ مرادی کرمانی است. در این بخش کوشش می‌شود آرشیو کاملی از آثاری که جایزه به آنها تعلق گرفته است و آثار پدیدآوران برگزیده ارائه شود. همچنین زندگی‌نامه، دست‌خط و نمونه امضای برخی از نویسندگان کودکان نیز در بخش به چشم می خورد؛
بچه‌خوانی‌ها: این بخش تلاش میکند مخاطبان را با دو پدیده " کتابهای قدیمی کودکان" و " مجله‌ها و خواندنی‌های دیگر" که برای کودکان منتشر می شده است، آشنا سازد؛
- ایران‌شناسی: این بخش شامل معرفی کتاب در حوزه‌های اقوام ایرانی، تاریخ ایران، فرهنگ و تمدن ایران ، اطلس ایران و استان‌های ایران و همچنین شاهنامه‌خوانی، مولوی‌خوانی و حکایات سعدی است. در این بخش ضمن معرفی کتب در حوزه های یاد شده، امکان جستجو در فهرست کتاب‌ها نیز فراهم است؛
- گالری:شامل آلبوم عکس، ارسال عکس، آلبوم موسیقیو برنامه های گویاست؛
- اخبار کتاب:این بخش نیز شامل زیرمجموعه های " اخبار"، " تازه‌های سایت"، "ما در رسانه‌ها"، " از سایر رسانه‌ها" و "آرشیو اخبار" است.
علاوه بر این، امکانات دیگر به شرح زیر در وبگاه این کتابخانه قابل دسترسی است:
- جستجوی پیشرفته: با وارد شدن به این بخش، منوی جستجوی پیشرفته برای کاربران به نمایش داده می شود. علاوه بر عنوان، پدیدآور، تصویرگر ، موضوع و زبان، امکانات ارزشمندی چون جستجو بر اساس جوایز، رده سنی و رنگ جلد نیز فراهم است. علاوه بر آن، در اطراف منوی جستجوی پیشرفته، لینک های مختلف شامل دسترسی به منابع بر اساس موضوع، رده سنی، نوع اثر ادبی (شعر، قصه، داستان و ...)، نوع منبع (کتاب یا مجله) و نیز کتابهای گویا (پادکست های مختلف قصه گویی) از قابلیت های این وبگاه می باشد.
از کتابدار بپرس: در این بخش کودکان می‌توانند سوالاتی که به ذهنشان می‌رسد (چه درسی و چه غیر درسی) را از طریق چت (گفتگو‌ی اینترتی)، ایمیل (پست الکترونیکی) و .... از کتابدار بپرسند و کتابدار هم به آنها کمک میکند تا کودکان به جواب سوالاتشان برسند (کتابدار گاهی جواب سوال را مستقیم می‌دهد؛ گاهی هم به کودکان در یافتن جواب یاری میکند). جهت ترغیب کودکان به پرسشگری، یادداشت جالب زیر نوشته شده است:
هر سؤالی که دوست دارید و به فکرتان می‌رسد، بپرسید، هیچ اشکالی ندارد،
چون این کتابدار نامرئی همیشه در کنار شماست.
"می‌دانید که ندانستن عیب نیست نپرسیدن عیب است"
برای علاقمندان به کودک: در این بخش، منابع مناسب و مرتبط با کودکان و نوجوانان، برای پژوهشگران، برای پدیدآورندگان و برای مربیان و والدین معرفی می شود.
- پایگاه‌های مرتبط: شامل پیوند به وبگاه کتابخانه‌ها، انجمن‌ها و سازمان‌ها، ناشران، پدیدآورندگان و مجله‌های مرتبط با کودکان و نوجوان است.
- آخرین نظرها، تازه های وب سایت و تازه های کتاب از دیگر بخش های موجود در این وبگاه است.
روابط همکاری با سایر نهادها:
کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان ایران با اقداماتی چون برقراری ارتباط مؤثر با نهادهای مختلف داخلی و خارجی، حضور نماینده از کتابخانه ملی در محافل و مجامع ، انعکاس اخبار و معرفی آثار، انعقاد تفاهم‌نامه و... جهت جلب مشارکت و همفکری نهادهای ملی و بینالمللی در راستای ارتقاء کیفیت و کمیت خدمات خود می‌کوشد. از جمله نهادهای همکار می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نهادهای داخلی از جمله شورای کتاب کودک، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران و ...
- نهادهای بین المللی از جمله دفتر بین المللی کتاب برای نسل جوان، یونیسف، ایفلا، کتابخانه بین المللی دیجیتال کودکان و ...
راه‌های ارتباط با کتابخانه
نشانی: تهران، بزرگراه شهید حقانی، بعد از ایستگاه مترو حقانی، خروجی کتابخانه ملی، ضلع شرقی ساختمان کتابخانه ملی.
نشانی وبگاه کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان ایران: http://icnl.nlai.ir
تلفن:81623200-021
پست الکترونیک مدیرت وب گاه: این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
منابع و مآخذ
- بابازاده، شهلا (1387). کتابخانه کودکان و نوجوانان: خدمات ویژه در کتابخانه ملی ایران. کتاب ماه ، 1 (133)، 78-81.
- خطی‌مشی مجموعه‌سازی گزیده منابع دیجیتال کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان ایران (بی تا). بازیابی 7 بهمن 1397 از http://icnladmin.nlai.ir
- کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان ایران (بی تا). دایره‌المعارف کتابداری و اطلاع رسانی. بازیابی 8 بهمن 1397، از http://portal.nlai.ir/daka.
- منجمی، لیلا؛ نشاط، نرگس (1395). کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان ایران: بایدها و نبایدها (مقایسه‌ای بینالمللی). مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 27 (1)،163-184.
- وبگاه کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان ایران. بازیابی 8 بهمن 1397، از http://icnl.nlai.ir
[1] - گرو‌های ویژه شامل نابینایان و کم بینایان که نیاز به فضا، تجهیزات و تسهیلات خاص دارند نیز می باشد.
